Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 20

20
fallinu 1:4 = hundrað silfrs, svo að alt kemur vel heim, ef átt er
við álnir silfurs, enn hins vegar verður upphæðin ósennilega há,
ef manngjöldin eru gerð jöfn hundrað a u r u m silfurs, eða eftir
sama dírleikshlutfalli = 4 hundruð a u r a vaðmála = 24 hundruð
álna vaðmála. Ef vjer drögum rjettinn, 6 merkur vaðmála, frá
þessari upphæð, þá fáum vjer síknugjaldið, og verður það einni
mörk fátt í 22 hundruð álna vaðmála, og eru það hinar mestu öfg-
ar, að óbreittir menn hafi getað goldið svo mikið til síknu sjer.
Þá heldur dr. V. G. því fram sínu máli til sönnunar, að hundr-
að í fornritum tákni altaf hundrað a u r a, en ekki hundrað á 1 n a,
ef ekki er greint við hvort af tvennu er átt. Þetta er hin mesta
fjarstæða; þvert á móti táknar hundrað eitt sjer án viðbótar altaf
hundrað á 1 n a, ef ekki er beint tekið fram eða sjest ljóslega á sam-
bandinu, að átt sje við hundrað a u r a. Dr. V. G. telst svo til, að
orðið hundrað komi firir á 70 stöðum eitt sjer í Sturlungu Guðbrands
Vigfússonar. Jeg hef farið nákvæmlega ifir alla þessa staði, og er
niðurstaðan sú, að af þeim eru 3 1, þar sem færa má gild rök
firir, að átt sje við hundrað (120) á 1 n a, enn ekki einn einasti,
sem síni, að hundrað eintómt tákni hundrað (120) (þriggja álna) aur a.
Hjer er ekki rúm til að rökstiðja þetta um hvern stað, enn jeg skal
þó taka fram fáein dæmi.
í Sturl. Oxf. II 292 = Bisk. I 563.-564. bls. (Hrafnss. 11. k.)
segir frá því, er síslumaður Olafs Suðureijakonungs heimti landaura
af Guðmundi biskupi og mönnum hans, er þeir komu til Suðureija
úr sjávarháska. Þeir voru 20 á skipi, og vóru heimtuð af þeim
»20 hundruð vaðmála«, eitt hundrað af hverjum. Þeir vildu ekki
gjalda, því að þeir þóttust vita, að þeir mundu verða að gjalda
annað þvilíkt, þegar i eir kæmu til Noregs. Þetta var og hinn
mesti ójöfnuður, því að landaurarnir vóru að rjettu lagi ekki meira
enn 13 lögaurar eða 78 álnir vaðmáls á mann, ef goldið var í lög-
aurum, enn hálf mörk, ef goldið var í silfri.1) Ef hjer er átt við 20
hundruð a u r a vaðmála, þá verður þetta hundrað (þ. e. 120) aurar
á mann, eða meira enn nífalt við það, sem heimting var til, og var
þó ekki tekið tillit til þess, sem heimtað kinni að verða af sömu
mönnum, er þeir kæmu til Noregs, og nær þetta engri átt. Enn ef
átt er við 20 hundruð á 1 n a vaðmála, kemur hundrað (120) álna
vaðmála á mann, og er það nær sanni enn hitt, enn þó rúmum
‘) Grág. Kb. II 195. bls., sbr. Grág., Khöfn 1883, 464. bls. ísl. fornbrs. I 65.
—66. og 69. bls. Þar segir, að hver frjáls maður eigi að greiða „6 feldi og 6 álnir
vaðmáls eða */s mörk silfurs“. Enn hver feldur var 2 lögaura (= 12 álna) virði
(Grág. Kb. II 192. bls.).