Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 65

GRÖF X ÖRÆFUM
67
og lcylna í gamali norsku en lcylna eða kjona í nýnorsku. Orðið
sonn (og jafnvel torn) er talið komið í norsku úr írsku. Upphaflega
furnus á latínu, sem þýðir bakaraofn. Það verður sorn á írsku,
sonn eða soin á hjaltlenzlcu, sonn (eða torn) á norsku, sodnur á fær-
eysku og sofn á íslenzku. Þessi þróun orðanna bendir til þess, að
þessi gerð kornþurrkunarhúsa hafi flutzt frá Englandi eða brezku
eyjunum til Noregs, en ekki öfuga leið. Sofnhúsið í St. Gallen bendir
og í sömu átt, því að ótrúlegt er, að sofnhúsgerð hafi flutzt frá
Noregi til St. Gallen um eða fyrir 800.
Nú er þess að geta, að orð samstofna lciln eða kylna virðist hafa
verið óþekkt á íslandi og er því ótrúlegt, að kylnur hafi verið í
Noregi fyrir landnámsöld. Auk þess eru skaftfellsku húsin af Hjalt-
landsgerð miklu líkari færeysku húsunum en þeim norsku, en sofn-
hús af Orkneyjagerð eru ekki til í Noregi, og er raunar ekkert,
sem bendir til að þau hafi nokkurn tíma verið þar til. Þá var það
siður að þurrka kornöxin á lagi af stráum á Skotlandseyj um og
í Færeyjum og að troða hismið frá kjarnanum í Færeyjum71), en
hvorutveggja þetta virðist vera óþekkt í Noregi. Auk þess eru báðar
gerðir sofnhúsa ásamt báðum nöfnunum kiln og sonn aðeins til
á Skotlandseyjum (Hjaltlandi). Mér virðist allt þetta benda til þess,
að kornþurrkunaraðferðir þessar hafi flutzt til íslands beint frá
Skotlandseyjum og líklega eftir landnámsöld72). Þess ber þó að
gæta, að strangt tekið gildir þetta aðeins um Skaftafellssýslur, þar
eð allt er ókunnugt um kornþurrkun annars staðar á landinu.
Ekki þarf lengi að leita samgangna milli íslands og Orkneyja
til forna. Er það fyrst, að Hrollaugur landnámsmaður á Breiða-
bólstað í Suðursveit er talinn bróðir Torf-Einars jai'ls í Orkneyjum.
Frá Hrollaugi eru komnir Hallur á Síðu, Oddaverjar og fleiri höfð-
ingjaættir á Islandi en Orkneyjajarlar af Torf-Einari. Talið er,
að Þorsteinn Síðu-Hallsson og Brennu-Flosi hafi dvalizt í Orkn-
eyjum með Sigurði jarli frænda sínum skömmu eftir árið 1000;
á síðari hluta 12. aldar dvaldist Páll Jónsson, síðar biskup, í Orkn-
eyjum og þá kom til mála að Sæmundur bróðir hans í Odda mægð-
ist við Orkneyjajarla, þó ekki yrði úr því. Oft er einnig talað um
skip frá Orkneyjum og loks má geta þess, að Jón Guttormsson
skráveifa sat í Hjaltlandi veturinn 1357—873).
Þess hefði mátt vænta, að smiðja væri í Gröf, og vel má vera,
að rúst hennar sé hulin vikri og mold einhvers staðar í nágrenni