Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 113

í ORMS GINI
115
að hann hafi kastað höndum til verksins. Handbragðið er frábær-
lega öruggt, hver lína er hnitmiðuð, sagan virðist vera sögð af
mikilli einurð og þrótti. Meðan þiljurnar voru heilar hefur engum
getað dulizt, hver sagan að baki myndanna var. Kristján Eldjárn
telur listaverkið vera nokkuð yngra en fjalirnar frá Flatatungu,
og má það vel vera; það mun naumast vera öllu eldra en frá síðara
hluta 12. aldar og má þó vera enn yngra. Samanborið við kyrr-
stöðuna á Flatatungufjölunum er mikil hreyfing á þiljunum frá
Bjarnastaðahlíð. Þetta er eðlilegt. Á Flatatungufjölunum er senni-
lega einungis um myndir af Kristi og postulunum að ræða, en á
þessum fjölum er verið að endursegja sögu. Mismunurinn á eðli
myndanna skýrir þannig muninn á hlutverki þeirra.
Helztu atriðin, sem sjást af þessum brotum, eru þau, sem nú
verða rakin: Á tveim fjölum sést ormur eða dreki. Önnur myndin
sýnir drekann vera að elta nokkra kuflklædda menn, sem reyna að
forða sér undan (e), og á hinni hangir nakinn maður út úr gini
drekans (j), og neðan við eru tveir kuflmenn (a). Á nokkrum
fjölum sjást kuflklæddir menn (b, c, d, i, Jc, m). Á einni myndinni
er hópur af kuflmönnum, á hinum eru færri. Allir kuflklæddu menn-
irnir eru síðhærðir. Einn kuflmanna hefur klút yfir höfði. Þá sést
á einu fjalabroti hópur af allsnöktu fólki, síðhærðu, sem togar í
hárið hvert á öðru og gefur langt nef (<j). Á sömu fjöl eru margar
grímur eða hauskúpur. Loks sjást á einni myndinni tveir fiskar
eða hvalir og selur (/).
Svo skýrar sem myndirnar eru, er þó örðugt að sjá með fullri
vissu, hvað þær merkja. Brotin eru of sundurlaus til þess, að hægt
sé að fullyrða um, hver sagan hafi verið, sem listamaðurinn notaði.
Eins og áður er bent á, getur enginn vafi leikið á um það, að hér
sé um kristna sögu að ræða. Búningur kuflmanna, drekinn og hóp-
myndin af nakta fólkinu skera úr um það, svo að ekki verður um
villzt. Kuflmenn gætu bent til þess, að sagan hafi átt að gerast í
klaustri, þótt enginn sjáist þar krúnurakaður. Drekinn er auðsæi-
lega erkióvinur mannkynsins, „hinn bjúgi ormur“, eins og Eysteinn
Ásgrímsson kallar Satan á einum stað í Lilju. Og nakta fólkið á
ef til vill að minna okkur á píslir annars heims. Þegar þetta er
haft í huga, skilst betur, að myndirnar eiga ekki einungis að rekja
sögu, þær eru einnig að flytja boðskap, vara menn við freistingum
þessa heims og ógnum annars. Myndirnar eru því sambærilegar við
sögur af helgum mönnum, sem ætlaðar voru til að skemmta fólki