Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Side 114

118
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
athugun á Guðbrandsbiblíu er mjög merkileg og hvetur til frekari
rannsókna á því efni.
6.
Nú snýr höfundur sér að 17. öldinni. Skiptir þá mjög um svip í
rannsókninni, því að efniviður eykst mjög, þegar kemur fram á 17.
öld og því lengra sem líður. Vinnubrögðum er hagað þannig, að
fyrst eru teknir til athugunar allir þeir hlutir, sem bera ártal, og
eftir þeim er reynt að rekja þróunarferil. Elztur þessara tímasettu
hluta frá 17. öld er prédikunarstóllinn frá Bæ á Rauðasandi, frá 1617.
Til samans eru 76 hlutir, sem annaðhvort eru með ártali frá 17. öld
ellegar hægt er að telja til þeirrar aldar með öryggi vegna einhvers,
sem jafngildir ártali. Frú Mageroy lýsir mörgum þessara hluta í stór-
um dráttum og bendir á þau margvíslegu gervi, sem teinungamunstrin
taka á sig, en þau eru greinilega enn þá mjög ríkjandi. Tilbreytni og
frjósemi er mikil, í sumum verkunum er hinn „íslenzki stíll“ enn
greinilegur, en margt annað kemur einnig til. Sjá má áhrif frá
renesans og þó einkum barokklist, og sýnir það, að íslenzkir tréskerar
á 17. öld voru þó ekki alls kostar einangráðir frá umheiminum, þótt
þeir héldu fast við gömul form yfirleitt.
Freistandi er og skemmtilegt að greina einstaka meistara í tré-
skurðinum, bæði frá 17., 18. og 19. öld. Þegar maður handleikur mikið
af tréskurðarmunum, sér maður fljótlega, að tveir hlutir eða fleiri
bera einhver þau auðkenni, áð telja verður víst, að þeir séu eftir sama
mann. En hér verður að fara mjög gætilega í sakir. Frú Mageroy
gerir sér það ljóst, en jafnframt hitt, að nauðsynlegt er áð fara inn
á þessa braut að einhverju leyti. Telur hún fram nokkra einstaka
meistara frá 17. öld, sem allir eru nafnlausir nema Guðmundur Guð-
mundsson í Bjarnastaðahlíð, en vafalítið virðist, að hann hafi verið
áhrifamikill maður í íslenzkum tréskurði á sínum tíma. Fyrir mörgum
árum gerði ég grein fyrir honum og taldi fram öll verk, sem mér
fannst með rétti hægt að eigna honum. Þetta framtal þyrfti að vísu
að endurskoða með gagnrýni, og það gerir frú Mageroy að nokkru
leyti, en hefði mátt ganga nær. Ég efast t. d. mjög um það nú, að rétt
sé að eigna honum útskornu spjöldin í alabasturstöflunni frá Hólum,
þó að frú Mageroy fallist á það án umræðu, en Oddakistan er áreið-
anlega ekki eftir Guðmund, enda segir hún það. Gott hefði verið, ef
frú Mageroy hefði vitað um prédikunarstólinn í Breiðabólstaðar-
kirkju í Vesturhópi, sem Hörður Ágústsson hefur bent á með réttu