Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Page 117

TVÆR DOKTORSRITGERÐIR
121
segir frú Magerey, að manni gæti virzt sem hann væri nú, með mestu
tregðu þó, a'ð slaka á sínu gamla taki, en þó er hann enn það hellu-
bjarg, sem tréskerarnir standa á. ,,Dens plass som den dominerende
planteform i skurden synes helt selvfolgelig".
Ekki gleymir frú Mageroy að tala um önnur jurtaskreyti, sem finn-
ast á tímasettum hlutum 18. aldar. Um þau segir hún, að þau sýni
jafnvel enn miður en vafteinungurinn þróun í einhverja sérstaka átt.
Þess vegna verður þessi yfirferð mjög svo lýsandi (deskriptíf), og
það á reyndar við um allan þennan kafla. Það er hægt að lýsa hverj-
um hlut á fætur öðrum og benda á einkenni, sem telja verður að nú
fyrst komi til sögu, en að rekja tiltekna braut í gegnum alla þessa
staksteina, það er þrautin þyngri. Og þó, ekki verður því neitað, þeg-
ar kaflinn hefur verið lesinn í heild méð góðum samanburði við mynd-
irnar, þá er eftir í huga manns býsna sterk tilfinning fyrir því, sem
skilur 18. öld frá þeirri 17. Leiðin liggur að vísu allt frá rómönskum
stíl til rokoko, með miklum áhrifum frá brj óskbarokki einnig, en blóm
og ýmis skrautleg útfærsla vafteinungsins er þó aðaleinkenni aldar-
innar.
Enn sem fyrri er barokk-akantus mjög fyrirferðarlítill, en þó vottar
nú fyrir honum sem einangruðum dæmum. í slíkum stíl eru t. d.
kistlar tveir, sem eignaðir eru Vigfúsi Þórarinssyni sýslumanni, en þó
er Ámundi Jónsson aðalmaður þessarar listastefnu hér á landi, reynd-
ar næstum því að segja sá eini. Þetta sýnir frú Mageroy skýrt og
skemmtilega, og það er um leið merkilegt að sjá, hve miklu meiri
áhrif brjóskbarokk hefur haft hér á landi en akantus-barokkið. Það
skýrir höf. með því áð áhrif bárust hingað fyrst og fremst frá Kaup-
mannahöfn, en þar var akantus-barokk miklu minna notað en brjósk-
barokk og náði sér aldrei neitt svipað niðri þar og í Noregi og Svíþjóð.
í verkum Gunnars Filippussonar í Sandhólaferju sér frú Mageroy
reyndar akantus-áhrif, en þó er það fyrst og fremst rokoko, sem þar
ræður svipnum, og í sambandi við verk Gunnars eru talin upp nokkur
íslenzk tréskurðarverk, sem mjög greinilega eru annaðhvort í rétt-
nefndum rokoko-stíl, þótt sveitalegur sé, ellegar að greinileg áhrif
hans koma fram í þeim.
í lok þessa kafla er svo fjallað um einstaka meistara eins og gert
var í sambandi við 17. öld. Þegar eru nefndir Gunnar Filippusson
og Ámundi Jónsson, en einnig gerir hún töluvert stáss af Þórarni
Einarssyni galdrameistara, sem var merkilegur barokkma'ður. Síðan
tekur hún einnig fyrir Hallgrím Jónsson og mann þann, sem hún
kallar „smákunstneren", en verk hans hafa einmitt oft verið talin