Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 7

125
LÖGRJETTA
126
þar á meðal Þýskaland, voru alveg á barmi
gjaldþrotsins. Þá var það, að Hoover
Bandaríkjaforseti kom á gjaldfresti þeim,
sem við hann er kendur, 1. júlí 1931, til
eins árs. Menn bjuggust í fyrstu við mikl-
um og góðum árangri af þessari ráðstefnu,
en hann brást að ýmsu leyti og hefur það
mest verið kent afstöðu Frakka. Skömmu
eftir að gjaldfresturinn gekk í gildi harðnaði
kreppan enn, ekki síst í Þýskalandi, því þá
var rifið þaðan í stórum stíl erlent lánsfje,
sem veitt hafði verið þangað, og mundi
sjálfsagt hafa orðið úr þessu gjaldþrot
Þýskalands, ef ekki hefði á elleftu stundu
náðst samkomulag við skuldheimtumennina
(svonefndir Stillhalte-samningar). Það þótti
nú augljós afleiðing þeirrar kreppu og ring-
ulreiðar, sem komin var á alt viðskiftalíf
vestrænnar menningar, að ekki gæti komið
til mála, að taka upp aftur skaðabótagreiðsl-
umar óbreyttar samkvæmt Young-samþykt-
inni. Hófst nú undirbúningur undir nýjar
samningaleiðir. Laval og Briand fóru til
Berlin og Reading lávarður til Parísar og
í október 1931 fór franski forsætisráð-
herrann svo til viðtals við Hoover Banda-
ríkjaforseta í Washington. Úr þessu öllu
varð samkomulag um að sett yrði nefnd til
þess að koma nýju skipulagi á skuldamálin
eftir að Þjóðverjar hefðu farið fram á það
19. nóvember, að alþjóðabankinn í Basel
Ijeti rannsaka rök sín fyrir óskum um
greiðslufrest. Þessi nefnd, svo nefnd Basel-
nefnd, kom saman 9. desember og sat á
rökstólum í hálfan mánuð, undir forsæti
ítalans Beneduce. Nefndin skilaði löngu
áliti, en kom ekki fram með neinar beinar
tillögur til nýrrar úrlausnar á deilumálun-
um. Það, sem hún lagði helst áherslu á,
er þetta: að yfirfærslur landa milli, í svo
stórum stíl, að greiðslujöfnuður raskist,
verða einungis til þess að auka ringulreið-
ina, og að það, að skuldabyrði sje ljett af
þjóð, sem ekki getur risið undir henni, geti
máske orðið til þess eins, að velta henni
yfir á aðra þjóð, sem geti ekki heldur borið
hana. Loks segir nefndin, að skjót úrlausn
á skuldamálunum sje eina færa leiðin til
þess, að koma aftur á því trausti, sem er
skilyrði fjárhagslegs öryggis og íriðar.
Það er ennþá of snemt, að fullyrða nokk-
uð um það, hver afdrif þessara mála verði,
eða hver árangurinn verði af Lausanne-
ráðstefnunni og allsherjarráðstefnunni, sem
Bretar boða til á eftir, ef úr henni verður.
En það er nú að verða fleiri og fleiri mönn-
um ljóst, að nauðsynlegt er að ráða þess-
um skulda- og skaðabótamálum til skjótra
lykta. Þeim hefur að ýmsu leyti verið hald-
ið fram af hörku og ósanngirni. Þótt ófrið-
arþjóðirnar hafi að vísu átt um sárt að
binda, og Frakkar ekki síst eftir ófriðinn,
voru greiðslurnar í upphafi bygðar á þeirri
skoðun sigurvegaranna á upptökum ófrið-
arins, sem nú orðið er að minsta kosti tal-
in mjög einhliða. Skuldamál þessi hafa líka
átt drjúgan þátt í því, að koma öllu við-
skiftalífi heimsins á ringulreið og auka erf-
iðleika og neyð þjóða og einstaklinga. Það
væri sjálfsagt öllum fyrir bestu, að þessi
skuldaskifti yrðu jöfnuð og þurkuð út, svo
að þau yrðu ekki til hindrunar tilraununum
til þess að rjetta við vestræna menningu
og bjarga henni undan afleiðingum þeirrar
heimsku og þeirrar bölvunar, sem heims-
styrjöldin var.
‘"Kreppan
Orsahír hreppunnar
Prófessor Gustav Cassel flutti nýlega
Rhodes-fyrirlestra í Oxford og talaði um
orsakir kreppunnar og mótmælti ýmsum
skoðunum, sem algengastar eru á henni.
Kynslóðin, sem lifað hefur eftir stríðið, er
sek um margar og miklar yfirsjónir, misfell-
ur og ofbeldi við grundvallarhugsanir fjár-
málalífsins, sagði hann. Stríðsskuldaskipu-
lagið, verndartolla- og innflutningshafta-
stefnur þjóðanna, eru að hans áliti slíkar
yfii-sjónir og sömuleiðis atvinnuleysisstyrk-
ir. En áhrifamesta fyrirbrigði viðskifta-
lífsins síðan um miðbik ársins 1929 er hið
afarmikla verðfall. Það er algengast að
kenna of mikilli framleiðslu um þetta, en
það er rangt, segir Cassel. Rannsóknir hafa
sýnt það, að framleiðslan á árunum 1925—
1929 var ekki örari og óx ekkert hlutfalls-
lega meira en hún hafði vaxið í meðalári