Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 77

265
LÖGRJETTA
266
sagnahöfundur átt eins mikil ítök í íslensk-
um lesendum síðustu ára eins og Knut
Hamsun. Það er því ekki úr vegi að benda
á bók Einars Skavlan um hann (Knut
Hamsun) þótt hún sje ekki alveg ný. Það
er stór bók og vönduð og rekur í fróðlegu
og læsilegu máli æfi Hamsuns og rit. Fyrst
er sagt frá ætt hans og æsku og umróts- og
umferðaárum og síðast frá nýjustu ritum
hans og búskap hans á Nörholm. Hinn
flöktandi og fátæki uppreisnar- og efunar-
maður er orðinn íhaldssamur efnaður bóndi
með óbilandi ást og trú á moldina og gró-
andann, og maðurinn, sem einu sinni sagði,
að enginn ætti að skrifa staf eftir að
hann væri orðinn fimtugur, hefur sjálfur
skrifað sum af bestu verkum sínum er
hann var kominn yfir þann aldur. í bók
Skavlans er margt nýtt til skýringar og
skilnings á lífi og list Hamsun’s og margar
skemtilegar myndir.
Sögubækur
í skáldsagnagerð síðastliðinnar aldar voru
ýms stórfeldustu ritin rússnesk. Anna Kar-
enina og Stríð og friður Tolstoys og Kara-
masov bræðurnir og Glæpur og refsing
Dostoj efskij s eru meðal helstu og bestu
skáldsagna í heimsbókmentunum. Eftir bylt-
ingarárin slitnaði að nokkru leyti sambandið
um skeið milli Rússlands og Vesturlanda og
allur þorri manna þekti lítið þær nýju
bókmentir, sem komu fram í Rússlandi,
nema Gorki frá fyrri tíma. Þetta er nokkuð
að breytast, ýmsir rússneskir höfundar
eru nú þýddir á vesturlandamál, (Ilja
Ehrenburg, P'edin, Gladkow, Babel, Iwanow
o. fl.). Þótt ýmislegt í þessum nýju bók-
mentum sje greinilega markað af pólitískri
málafylgju og litað af bolsjevisma, og ekki
einlagt listinni til eflingar, þá birtast þarna
sj erkennilegar og merkilegar bókmentir og
höfundar, sem hafa óvenjulega frásagnar-
hæfileika.
Sá af þessum Rússum, sem síðast og
mest hefur vakið á sjer athygli er Michail
Sjolokov og sagna hans: Hægt streymir Don
er nú að koma á flest vesturevrópumál (á
dönsku: Stille flyder Don). Það er löng lýs-
ing á lífi kósakka-bænda fyrir stríð og
fram í stríðsbyrj un, saga um ástir og
erjur og sorgir og gleði daglegs lífs. Lýs-
ingarnar eru sumar hrottalegar, en iðandi
af hispurslausu lífi og fjöri. Annan rúss-
neskan höfund má nefna, Vera Inber og
sögu hennar ,Sólarmegin“ (til á þýsku og
norsku: Platz an der Sonne, Plass i solen).
V. I. fór snemma að skrifa. Þessi bók henn-
ar er lýsing á baráttu ungrar stúlku fyrir
daglegu brauði sjálfrar sín og barns síns
og fyrir því að endurnýja sinn innra mann,
fyrir því að samlaga sig nýju þjóðfjelagi.
Með þessari sögu má einnig- nefna aðra
lýsingu á lífi ungrar stúlku og erfiðleikum
hennar og sorgum (Marie eftir J. M.
Frank). I nýrri sögu eftir Daphne du
Maurier, sem heitir: Jeg verð aldrei ung-
ur aftur (I’ll never be young again) er
skýrasta og einkennilegasta persónan líka
ung stúlka, Hertha, sem söguhetjan,
Richard, fellir hug til, en skilur síðan við
svo að hún fer í hundana. Bókin er lýsing
á þeim dauða sálarinnar, sem því er sam-
fara, að hætta að vera ungur í anda. Lýs-
ing á lífi æskunnar og árekstri hennar og
eldri kynslóðarinnar er algengt viðfangs-
efni í skáldsagnagerð nútímans, og reynd-
ar ekki nýtt, en tekið nýjum tökum. í nýrri
danskri sögu, „Daglegt brauð“ (Det dag-
lige Bröd) eftir Knud Becher, er þessu
lýst, sagt í löngum en góðum lýsingum
frá æsku fátæks manns, Kai, baráttu hans
við misskilning og þumbaraskap eldra
fólksins og þjóðfjelagsins.
Annað algengt viðfangsefni nútímaskáld-
sögunnar er þjóðfjelag samtímans og op-
inbert lif. Það er líka gamalt viðfangsefni,
sem hefur endurnýjast fyrir þau stórtíð-
indi, sem gerst hafa í þjóðfjelagsmálum
síðustu áratuga. Þýskur og rússneskur
skáldskapur ber þessa greinilega menjar. I
Englandi hefur Hilaire Belloc skrifað
nokkrar sögur (síðast The Postmaster
General), sem skarplega og skemtilega lýsa
ýmislegri spillingu stjórnmála og fjármála-
lífsins. Belloc er einn af snjöllustu höfund-
um sem á ensku skrifar. Hjer er hann
lítið sem ekkert lesinn eða þektur og ætti
það að breytast.