Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 8

127
LÖGRJETTA
128
fyrir stríð, s. s. um 3 % á ári. Það er einn-
ig að hans áliti ekki annað en hjátrú að
hröð framsókn í þessum efnum, eða ör
framleiðsla, ■ geti ekki átt sjer stað nema
um takmarkaðan tíma í einu og- þá komi
afturkippur. Framleiðslugetan eykst ekki
meira en neytslugetan, hvorutveggja helst
í hendur. Einstaklingsframtakið hefur
sýnt undraverða seiglu í þessari kreppu,
þrátt fyrir þau höft, sem íhlutun ríkisins
hefur lagt á það. En kapitalistiskt viðskifta-
líf verður að sjálfsögðu að geta gert ráð
fyrir skynsamlegri festu í peninga- eða
gjaldeyriskerfinu, sem það er bygt á. Það
er hið eina verulega hlutverk ríkisvalds-
ins í afskiftum af viðskiftalífinu, að sjá
um það, að slík festa haldist. En ríkið
hefur brugðist í þessu, því hefur ekki tek-
ist það. Þegar peningakerfið (monetary
system) komst á ringulreið bugaðist einn-
ig sú framsókn viðskiftalífsins, sem ein-
staklingsframtakið hafði haldið uppi og
kreppan hófst fyrir alvöru. Það er undar-
legt, að eftir slíka reynslu, sagði prófessor-
inn að lokum, skuli fólk ennþá trúa því, að
frelsun mannkynsins sje fólgin í vaxandi
íhlutun ríkisvaldsins um viðskiftalífið.
Annar alkunnur norrænn hagfræðingur,
Svíinn Bertel Ohlin hefur einnig nýlega
haldið fyrirlestra í Englandi um kreppuna.
(Newmarket-fyrirlestra við Lundúnahá-
skóla). Ilann segir, að megineinkenni
kreppunnar og orsakir sjeu þær, að saman
hafi farið verðfall iðnaðarins og búnaðar-
kreppan, sem sprottið hafi af öðrum or-
sökum og hvorutveggja hafi komið á tíma,
þegar öryggi og viðnámsþróttur atvinnu-
lífsins var mjög lítill, minni en fyrir stríð.
Til þess að bæta úr kreppunni þarf við-
reisn alþjóðlegs lánstrausts og öryggis
bankanna og viðrjetting á fjárhag ríkj-
anna. Margir nefna einnig spamað sem
nauðsynlegt skilyrði til þess, að kreppunni
linni. Prófessor Ohlin er ekki viss um það,
að sparnaðurinn út af fyrir sig dugi neitt
að ráði. Aukinn sparnaður hefur í för með
sjer minkandi eftirspum og dregur að ýmsu
leyti úr framleiðslu og verslun. Ilinsvegar
telur hann, að úrlausn skaðabóta og skulda-
málanna muni meira en nokkuð annað geta
stuðlað að því að koma aftur á reglu og
trausti: Hann telur nauðsynlegt að fá
breytt stuttum lánum ýmsra ríkja í löng
lán og- að gefa fjárhagslega veikum lönd-
um greiðslufrest á vöxtum, en fullkomlega
verði kreppan ekki sigruð nema með stöðv-
un verðfallsins.
cKreppan og framleíðslan
Hjer á undan eru raktar dálítið skoðanir
tveggja hagfræðinga á kreppunni og er þá
ekki úr vegi að kynnast dálítið skoðunum
kaupsýslu- og fjármálamannanna sjiálfra.
Franski bílasmiðjueigandinn Citroén segir
líka, að kreppan sje ekki of mikilli fram-
leiðslu að kenna. Hún er vottur um slæmt
skipulag, segir hann, og á að verða og mun
verða til þess að kenna heiminum það, að
í öllum greinumi þarf að vera regla og
skipulag, hver maður á sínum stað, eftir
lífskröfum sínum og getu. Af þessu mundu
koma auknir möguleikar fyrir frelsi, meira
starísþrek, meiri starfsgleði og meiri gróði.
Hann segir, að stjórnmálamennirnir hafi
nú víðast horn í síðu stórframleiðslunnar
og hindri hana á ýmsan hátt, af því að
þeir misskilji hana og haldi að kreppan
stafi af of mikilli framleiðslu. Hann held-
ur þvert á móti að sigrast megi á krepp-
unni með alheimssamtökum stórframleiðsl-
unnar og afnámi óskynsamlegra hafta og
tolla.
Þessi skoðun Citroéns er hin algenga
skoðun stórframleiðendanna í Evrópu og
Ameríku. Hún kemur einnig fram í um-
mælum annars stórframleiðanda, Bata skó-
smiðs í Tjekkoslovakíu. Stórframleiðsla
hans hefur beðið ýmislegan hnekki af
kreppunni, innflutningstollum og verndar-
tollum þeim, sem henni eru samfara í ýms-
um löndum. Ilann hefur orðið að taka sjö
þúsund skósmiði úr vinnu í skósmiðjum
sínum, en hefur útvegað þeim aðra vinnu
á meðan ,,skókreppan“ helst. í ávarpi, sem
hann hefur nýlega gefið út til verkamanna
sinna, segir Bata m. a.: Allar áhyggjur
okkar í nútíð og framtíð eru sprottnar af
erfiðleikunum á því að selja það, sem við
búum til, vegna þess að yfrið nóg er til af
öllu. Áður fyr höfðu mennirnir miklu