Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 66

243
LÖGRJETTA
244
sjálfshjálp, en mikill fjöldi sveitamanna
hjálpar sjer á þann hátt, að hann yfirgef-
ur sveitimar og flýr til kaupstaðanna!
íslenskur nútímabúskapur verður að
fylgjast með hinum nýja tíma, annars er
hann til dauða dæmdur, en frá fyrstu tíð
íslandsbygðar og þangað til nú hefur bú-
skaparlagið verið með líkum hætti. Fram-
farirnar hafa verið smáar í samanburði við
aðra atvinnuvegi, sjerstaklega sjávarútveg-
inn. Hinn ungi íslenski höfuðstaður hefur
dregið að sjer þorra athafna- og atorku-
manna og mikill hluti hins framsækna
æskulýðs hefur yfirgefið sveitirnar og far-
ið til Reykjavíkur og annara staða, þar sem
lífið er margbreyttara og fjörugra og
menningarskilyrði betri en í sveitum.
1 fornöld íslendinga var vitanlega engin
önnur menning til en „sveitamenning“.
Reykholt, Oddi og Haukadalur eru fræg í
menningarsögu Islands og síðar urðu bisk-
upsstólarnir og klaustrin aðalmenningar-
setrin, að ógleymdum Þingvöllum, sem um
langt skeið voru hin eiginlega roiðstöð ís-
lenskrar menningar, en þó aðeins að nokkru
leyti og með sjerstökum hætti, því Þing-
vellir urðu aldrei annað en fundarstaður
skammvinnrar samkomu, en ekki fast
menningarsetur. Nú er Reykjavík, lang-
stærsta borgin á landinu, orðin hin fasta
menningarmiðstöð íslands. Þetta er skilj-
anlegt og samkvæmt eðlilegri framfaraþró-
un allra þjóða. Aðalmentasetrin eru nú í
borgum, og næstu umhverfi þeirra hafa
eðlilega betri menningu og viðskiftaskilyrði
en þau hjeruð sem fjær liggja. Mannfæðin
og einangrunin í strjálbygðum sveitum
hafa sína kosti að því leyti, að þar er síð-
ur hætt við ýmsum freistingum og solli,
sem óneitanlega á sjer stað í margmenn-
inu, en þessir neikvæðu kostir eru ekki
nægilegir til þess að vega upp á móti þeirri
einangrun, sem ekki leyfir nægilegt fje-
lagslíf og fjölbreytt viðfangsefni.
Það hefur verið reynt, hin síðari árin, að
stöðva hinn látlausa straum æskulýðsins úr
sveitum landsins með því að stofna ung-
lingaskóla í afskektum sveitum, en með
litlum árangri, að því leyti, að ekki alllítill
hluti einmitt þessara æskumanna, yfirgef-
ur sveitirnar og „sveitamenninguna“.
Ætlast er til að Útvarpið flytji fróðleik,
fjör og skemtun til hinna afskektu sveita,
og vitanlega er það rjett, að útvarpið get-
ur haft mentandi og fjörgandi áhrif á unga
og gamla, en það mun ekki gjöra æskulýð
sveitanna ánægðari með sinn hag. Síður en
svo. Mönnum er sýnd gæsin en gefin ekki.
Einmana hlustandi unglingar láta sjer ekki
nægja óm hins fjölbreytta lífs, þeir vilja
persónulega taka þátt í því. Skólar og út-
varp mun því ekki stöðva útstreymið úr
sveitunum eins og nú hagar til.
Það virðist því ekki horfa vænlega um
framtíð landbúnaðar og um hið svokallaða
„viðreisnarstarf í sveitum“, en aldrei hef-
ur vitleysan riðið svo við einteyming sem
hin allra síðustu ár. Rándýrum stofnunum
hefur verið komið á fót hjer og hvar í
hinum strjálbygðustu sveitum, þar sem
síst skyldi. Stundum er staðurinn valinn
aðeins vegna þess, að þar eru heitar laug-
ar eða gamalt höfðingjasetur, þó honum sje
illa í sveit komið að öðru leyti. f staðinn
fyrir skipulagslausa dreifing menningar-
stofnana út um hvippinn og hvappinn, verð-
ur að koma skipulegt viðreisnarstarf að á-
kveðnu marki, miðað við framtíðarþörf
hjeraðanna, því ef æskumönnum hjerað-
anna væri gefin góð skilyrði innan hjeraðs,
þá mundu þeir ílengjast í hjeraðinu.
II.
í hverju hjeraði þarf að vera miðstöð
menningar og fjelagslífs, miðstöð fyrir
samgöngur, verslun og viðskifti. Þessi mið-
stöð þarf að vera á aðalsamgönguleið hjer-
aðanna og á þeim aðalþjóðvegi, sem tengir
hjeruðin saman. Við skulum hugsa okkur
eina slíka miðstöð eða höfuðstað hjeraðs-
ins. Þar er unglingaskóli hjeraðsins, barna-
skóli fyrir næsta umhverfi, aðalkirkja og
prestssetur, sýslumaður, hj eraðslæknir og
lyfjabúð, póst- og símastöð, banki eða
sparisjóður, rjómabú og verslanir. Þar á að
fást alt, sem hjeraðið þarfnast, í svo fjöl-
breyttu úrvali, að fólkið þurfi ekki að sækja
vörur sínar til utanhjeraðskaupstaða, því