Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 21

153
LÖGRJETTA
154
hvernig hægt er að ná nokkuru af orku efn-
isins án þess að nota radioactiv efni. Það
er aðeins lítið af orku, sem þeir hafa náð
með aðferðum sínum, miklu minni en sú
orka, sem þeir hafa þurft til þess að knýja
vjelar sínar. Engar horfur eru á því, að
þessi orkuvinsla verði fyrst um sinn hag-
nýt fyrir iðnaðinn, en starf Cockcrofts og
Walton’s er mikilsvert spor í þá átt, og er
hugsanlegt, að í framtíðinni takist slík
orkuvinsla í stórum stíl. Vísindamenn, sem
fást við hagnýta náttúrufræði, keppa að
því að finna orkul/'nd, sem auðugri sje en
kol eða fossar og beina athygli sinni að
hinu óskaplega orkumagni, sem bundið er í
ögnum efnisins. Orka himinhnattanna er
næstum því vafalaust sprottin af því, að
efni bre.vtist í orku. Cockcroft og Walton
eru þeir fyrstu, sem búið hafa til vjel, sem
leikið getur eftir eina þá starfsemi, sem
fram fer innan í himinhnetti, sem sje þá,
sem gerir það kleift, að efni breytist í
orku, þótt þetta sje nú aðeins hægt í mjög
smáum stíl. 1 stjörnunum er efninu breytt
í orku, sem birtist í formi ljóss, birtist
sem ljós. t áhaldi Cockcrofts og Walton’s
er efninu breytt í orku, sem kemur fram
sem hreyfingarorka í fljúgandi helium-at-
ómum.
Cæsar sjálfur hefur ekki verið hamingju-
samari og hepnari en þessir ungu menn,
segir Crowther ennfremur. Þeir hafa ver-
ið svo hepnir að vera í nánd við höfuðlínu
þróunarinnar á mjög framsæknu tímabili
og hafa haft hæfileika til þess, að hagnýta
■á.rangur margra annara tilrauna til þess að
leysa mikilvægt úrlausnarefni, sem var
komið svo vel á veg, að það var þroskað
til úrlausnar. Aðrir hafa leyst eins erfið
úrlausnarefni, en ekki samskonar. Einstein
var þannig svo heppinn, að vera við hend-
ina þegar eitt af hinum stóru úrlausnar-
efnum eðlisfræðinnar var tilbúið til lausn-
ar. Það sem hann sjálfur lagði af mörkum
var í sjálfu sjer ekki meira en margir aðrir
höfðu lagt fram, en áhrif þess virtust
meiri, af því að svo vildi til að það var
síðasta sporið, sem gerði fjallgöngumönn-
unum það kleift að líta yfir tindinn.
Atómfræðin eru gömul, þau spretta smá-
saman úr atómfræðum Grikkja. Hugmynd-
in um atómin var notuð á ýmsan hátt lengi
fram eftir öldum, af Robert Boyle, af John
Mayow í Oxford á 17. öld, og Newton hratt
þessum athugunum vel á veg, en John
Dalton má einna helst teljast höfundur
hinna nýju atómfræða. Það er samt varla
fyr en fyrir svo sem hálfri öld, að lagður
er vísindalegur grundvöllur hinna nýtísku
atómfræða með ritgerð eftir Sir J. J.
Thomson (1883), en Rutherford lávarður
hefur orðið frægur fyrir slíkar rannsóknir
á seinustu árum. Hann sundraði atóm-
kjarna með hjálp radioactivra efna. Af öðr-
um vísindamönnum, sem við þessi fræði
hafa fengist má nefna Niels Bohr, og Crow-
ther nefnir sjerstaklega Tuve, Hafstad og
Dahl og segir ennfremur að Cockcroft hafi
haft stuðning af athugunum, sem ungur
rússneskur eðlisfræðingur, Gamow, gerði.
Hjer er annars ekki tækifæri til þess, að
rekja sögu þessara rannsókna, eða lýsa til-
raununum sjálfum. Það er ekki annara
meðfæri en sjerfræðinga og aðrir hafa
varla gagn eða gaman af því. En tilraun-
irnar eru svo merkilegar í sjálfu sjer og
opna svo mikla möguleika, bæði fræðilega
og sennilega líka hagnýta, að þetta er af
fróðum mönnum talin einhver merkasta
vísindaleg nýjung, sem fram hefur komið
um alllangt skeið.
Gausanne
Jafnvel þótt heimurinn hafi verið orðinn
hálfþreyttur á nefndum, sem átt hafa að
laga ástandið, biðu flestir Lausanne-fund-
arins með eftirvæntingu. Skuldamálin, sem
rakin eru hjer að framan, eru orðin svo
flókin og úrlausn þeirra og annara fjár-
hagslegra erfiðleika orðin svo aðkallandi,
að annaðhvort var að grípa fast í taum-
ana nú eða aldrei. Það var nauðsynlegt af
fjárhagslegum og siðferðilegum ástæðum
og sú niðurstaða, sem fengist hefur, ætti
að verða til þess að koma á nokkurri kyrð
meii’i en verið hefur og efla gagnkvæmt
traust í viðskiftum þjóðanna, en erfiðleik-
arnir hafa ekki síst stafað af traustspjöll-