Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 1

LÖGRJETTA
XXVII. ÁRG. 1 9 3 2 I. 2.-3. HEFTI
Xlm víða veröld
8ftír Vílhj. Þ, Gíslason
Kreppan er það viðfangsefni, sem nú
kallar mest að alstaðar og þau mál, sem
standa í sambandi við hana, stríðsskuldirn-
ar og skaðabæturnar, atvinnuleysið og við-
skiftaerfiðleikarnir og fara hjer á eftir
sjerstakar greinar um þau efni. Ástandið
er orðið afarslæmt og jafnvel þær þjóð-
irnar, sem auðugastar voru eru komnar á
heljarþrömina, bæði í Frakklandi og Banda-
ríkjunum er nú orðinn gífurlegur halli á
ríkisrekstrinum og öngþveiti framleiðslunn-
ar og atvinnuleysið fer vaxandi. Ástandið
má nokkuð marka af því að t. d. í Banda-
ríkjunum hefur sambandsstj órnin nú um
skeið eytt á hverjum degi 7 miljónum doll-
ara umfram tekjur sínar og að í Ástralíu
er ríki með 5 miljónum íbúa rekið með
211/2 miljónar punda fjárlagahalla. — Þótt
kreppan sje örðug og menn megi sjálfum
sjer um l.ana kenna, er ekki ástæða til
þess að örvænta og sjálfsagt ljettir henni
af, eins og öðrum samskonar kreppum áð-
ur, þótt hún sje máske, eins og páfinn
orðar það, mestu erfiðleikarnir, sem á
mannkyninu hafa dunið síðan syndaflóðið
gekk yfir. Það er ekki heldur ný bóla, að
menn sjeu svartsýnir þegar eins stendur á
og nú. Menn hafa dregið fram ummæli
nokkurra enskra stjórnmálamanna um á-
standið á síðastliðinni öld. Árið 1800 sagði
Pitt: I kringum okkur er varla nokkuð
annað en rúst og örvænting. Um miðja öld-
ina (1849) sagði Disraeli, að í iðnaði, versl-
un og búnaði væri engin von og tveim árum
seinna sagði Wellington: Jeg þakka guði
fyrir það að jeg lifi ekki það hrun, sem
alstaðar er framundan og 1868 sag'ði
Shaftesbury lávarður, að ekkert gæti bjarg-
að bretska ríkinu frá skipbroti. Þetta
reyndust hrakspár og svo verður væntan-
lega enn um samskonar spár nútímamann-
anna, hvort sem það er rjett eða ekki, sem
Keynes hefur nýlega sagt, og rakið er hjer
á eftir, að mestu erfiðleikarnir sjeu nú
liðnir hjá.
Skuldirnar og skaðabæturnar frá stríðs-
árunum eru eitt af því, sem valdið hefur
kreppunni og tafið fyrir því að heilbrigt á-
stand gæti komist á. Sú skoðun nær meiri
og meiri útbreiðslu, að strika verði yfir þau
skuldaskifti og sjálfsagt verður það og á
að verða ofan á. Þær þjóðir, sem kröfu-
harðastar hafa verið eru nú sjálfar komnar
í sömu kreppuna og skuldunautar þeirra og
eru þessi mál einnig rakin í sjerstakri grein
hjer á eftir.
Styrjöldin síðasta er beinlínis og óbein-
línis orsök í flestum þeim erfiðleikum, sem
nú steðja að. Alt um það gengur leiðtogum
þjóðanna illa að skilja nauðsyn þess, að
girt verði fyrir samskonar styrjöld í fram-
tíðinni. Mikill vígbúnaður fer nú fram leynt
og ljóst og afarmiklu fje er í hann eytt
þrátt fyrir kreppuna. Hjá öllum stórveld-
unum hefur herkostnaður aukist frá því
sem hann var fyrir heimsstyrjöld, á árabil-
inu frá 1913 til 1980 t. d. um 197% í
Bandaríkjunum, um 147% í Japan, um
42% í Englandi, um 30% í Frakklandi og
um 30% í Rússlandi, en minkað í Þýska-
landi einu (um 63%). Menn hafa fundið
upp ný og ægileg vopn (t. d. Halgar-ultra)
og nýjar eiturgastegundir, svo að gera má
ráð fyrir því, að næsta styrjöld yrði hálfu
ægilegri og tryltari en sú síðasta. Allir
hinir bestu menn vara við þesu. En af-
vopnunar- og friðarráðstefnurnar lenda
mest í þjarki og skvaldri og gerir hvorki