Eimreiðin - 01.05.1902, Qupperneq 44

124
mönnum, sem hugmynd hafa um þau skilyrði og þær tálmanir,
sem þjóðfélag vort, þótt lítið sé, þarf að þekkja, til að geta heitið
sjálfstætt eða orðið samferða öðrum í kappleik veraldarinnar —
kappleik, sem virðist vaxa og harðna með hverjum áratug. Hin
trúarlega hlið siðabótarinnar með játningaritum hennar fær í því
sambandi eingöngu þýðing sem gervi það, sem þá var sjálfsagðast
í sögunni, er fyrsta aldan brauzt fram, sem forspil eða frumhlaup
í upphafi frelsisbaráttu Norður-Evrópu.
Réttur og skylda til rannsókna var heróp mótstöðumanna
' páfans á 16. öld. Pess vegna var Lúther á þinginu í Worm lif-
andi mynd siðabótarinnar. Pað var ekki einungis hið mesta augna-
blik á æfi hans, heldur mesta augnablik sögunnar frá þeim degi,
tólf öldum áður, er Konstantínus keisari gaf kristindóminum valda-
sætið — og svifti hann því um leið.
Lúther í Worms! Par stendur hann, aleinn veikur og vinum
horfinn, munkur frá Saxlandi, á hinu ægilega þingi með gjörvöll
maktarinnar völd á móti sér og þar á ofan þúsund ára erfðakenn-
ing alvaldrar kirkju, —- þar stendur Lúther með bál og bann fyrir
augum og »getur ekki annaðb Hann setur ofdirfsku eigin sann-
færingar móti öllum og öllu. Hrakinn og knúður svo langt sem
komist varð, skírskotar hann til samvizku sinnar. Hann nefnir
að vísu »guðs orð«, en þó er það og verður samvizkan, sem hann
byggir á og treystir; þar kvað hann vera bæði rétt sinn og skyldu
sína til að dæma um, hvað sé »guðs orð« og »ljósar sannanir*.
Við það stóð hann og við það stendur »Pví það er hvorki ráð-
legt né hættulaust að breyta á móti samvizku sinni«.
Svo hátt eða langt náði Lúther aldrei upp frá því, og svo
hátt eða langt hefur lútherskan ekki enn komist hvorki hér hjá
oss né annarstaðar. Frá þessari sjónarhæð andlegrar skarpskygni
og guðmóðs gagnvart öllum ógnum og afleiðingum fór »reforma-
tórinn« frá Wittenbergi lækkandi, og hlaut eflaust að fara lækkandi,
þangað til hann gjöröist tamur guðfræðingur, biblíuþýðari, kirkju-
skipulagsmaður og höfundur nýrra trúarjátninga. Hann lendir 1
mótsögn við sjálfan sig, þá er hann gjörir samvizku sína að harð-
stjóra yfir annarra. Sá Lúther, sem með harðri hendi hratt frá
sér hendi Zwinglis, og samþykti, og jafnvel hét á ríkisvaldið til,
að neyða menn að taka við nýrri kirkjuskipan, er bersýnilega
ærið ólíkur þeim Lúther, er á sínum tíma fór hinum sterku brenn-
andi orðum til varnar »allsherjar prestadæmi« og frelsi kirkjunnar