Eimreiðin - 01.09.1916, Page 23

179
1500) á hverju hálfhveli. Hinir fornu grísku stjörnuspekingar
Hipparkos og Ptólemæus hafa samið stjörnurollur yfir allar stjörn-
ur, er þeir þektu á hinu norðlæga himinhveli (hið syðra var þá
öllum ókunnugt), og í þeim skrám eru rúmar þúsund stjörnur tald-
ar; sjónpípur voru þá ekki til og meira sást ekki glögglega.
Stjörnum þeim, sem sjást með berum augum, er skift í 5
eða 6 flokka, og er jafnan 2*/s sinnum meira ljósmagn þess flokks,
sem á undan er. í fyrstu röð eru aðeins 20 stjörnur taldar; þær
eru bjartastar og sjást fyrst á kvöldin, er myrkrið fer að færast
yfir; í annarri röð eru 50 stjörnur, í þriðju röð 200, í fjórðu röð
600, í fimtu röð 1200, en í sjöttu röð 3600 stjörnur. Af 6. flokki
sjá vanaleg augu aðeins fáar stjörnur, en einstöku menn geta þó
séð meginið af þeim, þó daufar séu, í mjög heiðskíru lofti, eink-
um á háfjöllum, því þar er loftið hreinast. Pær stjörnur, sem ekki
sjást með berum augum, en aðeins í sjónpípum, eru flokkaðar á-
sama hátt, og fjölgar þeim óðum, eftir því sem flokkatalan hækk-
ar; í 7. röð eru t. d. taldar 14 þúsund stjörnur, í 8. röð 60 þús-
undir, í 9. röð 315 þúsundir o. s. frv. I hinum beztu sjónpípum
nútíðarinnar sjást að minsta kosti 50 miljónir stjarna.
Snemma tóku menn með mikilli fyrirhöfn að ákveða innbyrð-
is afstöðu stjarna og semja stjörnuskrár. í stjörnurollu Ptólemæosar
frá árinu 138 e. Kr. eru taldar 1025 stjörnur; þegar menn aftur
fóru að fást við stjörnufræði eftir miðaldamyrkrið, óx stjörnutalan
dálítið fram á 17. öld, og í stjörnuskrá Jðh. Hevels 1661 eru tald-
ar 1553 stjörnur. En eftir að farið var að nota sjónpípur, fjölgaði
óðum stjörnum þeim, sem skrásettar voru, og S stjörnuskrá F. W.
Bessels í Königsberg 1833 voru taldar 62,500 stjörnur á norður-
hveli himins, í skrá F. W. Argelander's í Bonn 1859 315 þúsundir
stjarna til 9. stærðar. Nú eru menn farnir að gjöra ljósmyndakort
yfir himinhvelfinguna, til að skrásetja allar stjörnur til 13. raðar
og ákveða legu þeirra; búast menn við, að þær verði yfir þrjár
miljónir að tölu; en hinar daufustu og fjarlægustu, sem koma
fram á ljósmyndaplötunum, verða eigi skrásettar að svo
komnu.
Frá því í fornöld hafa stjörnur verið flokkaðar í hin alkunnu
12 stjörnumerki, auk margra annarra fleiri; þessi merki eru talin
í hinum íslenzku stjörnufræðisbókum (og myndir af þeim framan
á almanakinu íslenzka), og verður þeirra eigi hér getið. Hinar
björtustu stjörnur hafa snemma fengið sérstök nöfn, allmörg eru