Eimreiðin - 01.01.1920, Síða 122

122
RITSJÁ
tEIMREIÐIN
ömurlegur blær yfir því, eitthvað ómerkilegt við það alt. Sagan
er líka í tveim höfuðstraumum, tvö málverk í sömu umgerð, og
ekkert sameiginlegt nema þetta, að öldurnar eru runnar frá
sama óveðursdeplinum þarna í fyrndinni. Pau sofna líka bæði á
sitt græna eyra, skötuhjúin, og það var það eina, sem fyrir þau
var að gera úr þvi, sem komið var. »Spekingurinn« er ekki
heldur neitt sérlega stór saga fremur en spekingurinn sjálfur.
Sál hans er búin að svamla svo lengi í þessu ljóshafi utan og
ofan við tilveruna, að hann verður heldur en ekki þokukendur
þarna mitt á milli þeirra læknishjónanna. Hún er æst, hann
ruddalegur, og spekingurinn verður að viðundri. Hann átti skilið
að fara barinn og húfulaus af þeim fundi.
Lesandinn flýtir sér að síðustu sögunni eða ljóðabálkinum,
sem höf. kallar einu nafni »Hel«. Hér stendur höfuðorustan,
sem verða hlýtur bókinni til falls eða viðreisnar.
Álfur frá Vindhæli! — Þú ert djarfur að koma svona hispurs-
laust inn í bókmentakrílið islenska. Hvort þú ert islenskur
varðar mig ekkert um — frekar en Dísa af Skaganum — þú ert
auðvitað íslenskur, ef svo vill verkast. En það stendur af þér
einhver heimsborgaragustur. Pú ert víkingur og herjar ógæti-
lega, höggur strandhögg vægðarlaust og hendir börnum á spjóts-
oddum. Pú gerir alla ávexti þér jafna, ef þeir eru forboðnir, og
hirðir ekki um heilsuna. Pað er eitthvað höfðinglegt við þessa
hóflausu bruðlun á öllum nautnum og gæðum lífsins. Mér of-
býður öll þín takmarkalausa lífsreynsla, alt það, sem þú hefir
lært, þegar þú kemur aftur í átthagana, jafnunglegur eins og þú
hefðir verið geymdur í einhverjum ódáins-vínanda. Og þó ertu
ræfill, þegar öllu er á botninn hvolft. »Doðrantinn í arkarbroti«
er þér miklu vitrari. Auðna, þótt hún sé með »þursogin brjóst,
ginandi yfir grautarpottinum, fölnuð, visin, skorpin« er þér
miklu tígulegri. Pitt sandkorn er þúsund sinnum ófrjórra en
Dísu af Skaganum. Þú með alla lífsreynsluna ert loks ekkert
annað en »skrópa«-gepill »úr skóla lífsins«. Lambið frá henni
Steinunni í Haga hefði verið þér meira virði en alt herfangið
frá víkingaferðunum. Hvert algengasta strá angar betur en þú,
þessi gleiðgosalegi fíflll, sem nú ert afskorinn, lyktarlaus,
myglaður og gagnslaus. Pú, sem ekki einu sinni leitaðir að
öðru en einhverju til þess að leita að! Hvað er annað við
þig að gera fyrir þann, sem er al-miskunnsamur, en brugga þér
óminnisveig, brenna hjá þér til ösku alt, sem þú hefir tilbeðið?
Una í Vesturey er eins og drotning í ríki sinu hjá þér — glat-
aða syninum.
»Hel« var mér nautn við fyrsta Iestur — án þess að eg næði
þræðinum. Stillinn er svo fágaður, hugmyndaflugið svo ófjötrað
og skáldskapurinn svo hreinn. Manni finst ósjálfrátt, að höf.