Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Side 8

8
STEFÁN KARLSSON
inn, og síðastnefnda handritið hefur í stað annars þriðjungsins haft
Ólafs sögu helga hina sérstöku. Loks hefur Sverris saga fylgt Heims-
kringlu í flestum þessara handrita og Hákonar saga Hákonarsonar
verið í þeim öllum nema 39.
Auk þessara handrita eru varðveitt brot úr fáeinum Heimskringlu-
handritum sem ekki hafa verið skrifuð upp meðan þau voru heillegri.
Sum þessara brota hafa verið á íslandi, en önnur hafa verið í Dan-
mörku eða í Noregi áður en þau komu í opinber söfn.
Glatað eða glötuð Heimskringluhandrit höfðu þeir í höndum í Nor-
egi á 16. öld Laurents Hansson kóngsbóndi og presturinn og rithöfund-
urinn Peder Clausson Friis, og í konungasagnahandriti sem íslend-
ingurinn Jón Rúgmann þýddi á sænsku um 1670 var m. a. þriðji
þriðjungur Heimskringlu, en þetta handrit brann í Uppsölum 1702.
Eins og fram kemur í þessu yfirliti hefur verið heldur snautt um
Heimskringluhandrit á Islandi á 17. öld, enda þótt hér væru þá enn
handrit ýmissa annara þeirra konungasagna sem íslenskir menn höfðu
sett saman á miðöldum. Nafn Snorra Sturlusonar var tengt Eddu
hans, sem öðlaðist nýjar vinsældir á því áhugaskeiði fornfræða sem
17. öld var, en þó að þess væri getið í Sturlunga sögu að Snorri hefði
sett saman sögubækur og til Snorra sé vitnað á nokkrum stöðum í Ólafs
sögu Tryggvasonar hinni mestu, þar sem vísað er til Heimskringlu-
texta, og á einum stað í Orkneyinga sögu, þá var sagnaritarinn Snorri
dreginn fram úr ‘djúpri gleymskunótt’, eins og Arngrímur lærði komst
að orði í bréfi til Ole Worm, þegar Worm birti þýðingu Peders
Claussonar, Snorre Sturlesons Norske Kongers Chronica, 1633. Vitn-
eskjuna um að Snorri væri höfundur Heimskringlu hefur Worm lík-
lega haft frá Peder Claussyni og a. m. k. úr konungasagnaþýðingu
sem Laurents Hansson kóngsbóndi í Noregi hafði gert um miðja 16.
öld, en þeir Laurents Hansson og Peder Clausson hafa haft hana úr
glötuðu handriti (eða handritum). Þetta handrit hafa sumir haldið
að hafi verið Kringla, en Jakob Benediktsson sýndi fram á 1955 að
svo hafi ekki verið (sbr. 7. kafla).
4. Ferill Kringlu og uppskriftir
Bæði handritið Kringla og Heimskringla sjálf draga nafn sitt af upp-
hafsorðum Ynglinga sögu, ‘Kringla heimsins, sú er mannfólkið byggir,
er mjög vogskorin’, en með þessum orðum og framhaldi þeirra er