Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Blaðsíða 24

24
STEFÁN KARLSSON
registur), er þess til getið að Benedikt sá sem þar er nefndur sé Bene-
dikt Kolbeinsson (d. 1379), sonur Kolbeins Auðkýlings Bjarnasonar
(d. 1309). Úr því að farið er að rekja ættir má geta þess að Kolbeinn
Auðkýlingur hefur verið talinn sami maður og Kolbeinn jarli, sem
er nefndur í Árna sögu biskups og víðar, en (fyrri) kona hans var
Hallbera dóttir Egils bónda Sölmundarsonar (d. 1297). Egill var sonur
Hejgu systur Snorra Sturlusonar; hann hlaut tvö hundruð hundraða í
arf eftir Snorra og bjó í Reykholti. Samkvæmt Árna sögu var Þórarinn
prestur kaggi meðal elstu frillubarna Egils Sölmundarsonar, og sam-
kvæmt frásögn Laurentius sögu var hann prestur á Völlum í Svarfaðar-
dal þegar Laurentius fæddist (1267) og fram eftir æskuárum hans, en
að tali annála andaðist Þórarinn 1283. ‘Síra Þórarinn kaggi’, segir
í Laurentius sögu, ‘var klerkur góður og hinn mesti nytsemdarmaður
til leturs og bókagjörða, sem enn mega auðsýnast margar bækur sem
hann hefir skrifað Hólakirkju og svo ( + á B) Vallastað.’
Þórarinn kaggi hefur óneitanlega þá kosti sem hugsanlegur skrifari
þeirra handrita sem hér hefur verið fjallað um, að hann er af ætt
Sturlunga, tengdur Auðkýlingum (sem reyndar er óvíst að hafi átt
Staðarhólsbók), og hann er uppi á réttum tíma. Það væri fjarska
girnilegt að hugsa sér að hann hefði setið hjá föður sínum í Reykholti
og skrifað Kringlu áður en hann fór norður í Svarfaðardal að skrifa
Hólakirkju og Vallastað þær bækur sem orð fór af löngu eftir að þær
vóru skrifaðar, en víst væri það með nokkrum ólíkindum ef svo hittist
á að Kringla og Grágásarhandritin, sem eru meðal allra best skrifuðu
handrita síns tíma, væru einmitt ritaðar af eina manninum sem heim-
ildir bendla sérstaklega við letur og bókagerð á þessum sama tíma.
En hverjum var Kringla ætluð? Þeirri spurningu verður ekki heldur
svarað, en minna má á þann útflutning handrita sem rætt var um í
2. kafla. Ekki er ólíklegt að bæði Kringla og Maríu saga sú sem að var
vikið í 9. kafla hafi verið meðal þeirra handrita sem vóru flutt ný-
skrifuð til Noregs, sbr. einnig upphaf 6. kafla.
Kringla hefur verið kjörgripur. Hvort sem hún hefur verið seld við
verði eða fengin áhrifamanni að gjöf, hefur upphaflegur eigandi
hennar án efa hlotið góða umbun, og honum og skrifara Kringlu hafa
Heimskringlulesendur í sjö aldir átt þakkarskuld að gjalda.
Heimildir:
Árna saga biskups, útg. Þorleifur Hauksson (Rv. 1972).
Adolf Iwar Arwidsson, Förteckning öfver Kongl. bibliothekets i Stockholm islándska handskrifter
(Stokkh. 1848).