Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Qupperneq 9

KRINGUM KRINGLU
9
lýst þeirri heimsmynd miðaldamanna að heimsþriðjungarnir, Evrópa,
Afríka og Asía, myndi eina kringlu, sem útsærinn umlyki. Ritið hlaut
titilinn Heims Kringla, þegar það var fyrst gefið út í Stokkhólmi 1697,
en íslenskir fræðimenn vóru nokkru fyrr farnir að kalla handritið
Kringlu. Kringla er eina miðaldahandritið sem víst er að hafi haft
að geyma alla þriðjunga Heimskringlu, en auk þess hefur Skáldatal
staðið í henni.
Um feril Kringlu fyrstu aldirnar eftir að hún var skrifuð er ekkert
vitað, en líklegt er að hún hafi verið í Noregi á öndverðri 16. öld. Þá
gaf danski fræðimaðurinn Christiern Pedersen út Danasögu Saxa hins
málspaka (1514) og skrifaði í framhaldi af því viðbætur við þá sögu.
Við það verk hefur hann haft undir höndum útdrætti úr konunga-
sögum, þar á meðal úr Heimskringluhandriti sem trúlega hefur verið
Kringla. Utdrætti þessa er talið sennilegt að Christiern Pedersen hafi
fengið frá landa sínum Erik Valkendorf, sem var erkibiskup í Niðar-
ósi 1510-22.
Með fullri vissu verður sagt að Kringla hafi verið í Noregi um mið-
bik 16. aldar, því að þá hefur hún verið í hópi íslenskra handrita sem
Mattis Storsson lögmaður í Björgvin þýddi útdrátt úr, og einnig hefur
Laurents Hansson haft hana undir höndum, sbr. 7. kafla.
Til Kaupmannahafnar hefur Kringla verið komin fyrir 1633, því
að í útgáfu Worms sem á var drepið í 3. kafla var birt Skáldatal
Kringlu og auk þess þýddur kafli úr Heimskringlutexta Kringlu til
fyllingar á texta þýðingar Peders Claussonar. í Kaupmannahöfn var
Kringla í Háskólabókasafni og var nefnd af Árna Magnússyni Codex
academicus primus.
Frá haustinu 1680 og fram á vor 1682 dvaldist Jón Eggertsson frá
Ökrum í Blönduhlíð, klausturhaldari á Möðruvöllum, einu sinni sem
oftar í Kaupmannahöfn vegna málaferla sem hann átti í. Á þessum
árum komst hann í kynni við sendimann frá sænsku fornfræðastofnun-
inni, en sú stofnun hafði um nokkurt skeið gert sér títt um íslensk mið-
aldarit, einkanlega þau sem sögðu frá atburðum í Skandinavíu aftur
í grárri forneskju sem sagnfræðingar höfðu fáskrúðugar heimildir um.
Jón Eggertsson tók að sér að verða Svíum úti um uppskriftir íslenskra
handrita sem hann gat fengið afnot af í Kaupmannahöfn og að kaupa
handrit á íslandi fyrir þá, en það gerði hann í síðustu íslandsför sinni
1882-83.
Kringla hefur e. t. v. verið fyrsta ritið sem Jón Eggertsson skrifaði
upp fyrir Svía, og hann hefur sent uppskrift sína smám saman til