Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Side 20

20
STEFÁN KARLSSON
9. Skrifari víðar að verki
Þegar Finnur Jónsson birti Kringlublaðið 1895 fullyrti hann (bls. iv)
að rithöndin á því væri sú sama og aðalhönd Staðarhólsbókar. Á
þeirri bók, AM 334 fol., eru sem kunnugt er Grágás og Járnsíða, og
sú hönd sem hér er um að ræða er nefnd A í útgáfu Vilhjálms Finsen
á Grágásartexta handritsins (bls. vi) og í ljósprenti Staðarhólsbókar
(bls. 12); með þessari hendi er meginhluti Grágásar. Undir þetta
álit Finns Jónssonar tók Kristian Kálund í Palæografisk atlas 1905,
en Sam Jansson dró það í efa í ritdómi um þá bók 1908.
Eftir allnákvæman samanburð á skrift Kringlublaðsins og þessa
meginhluta Grágásar í Staðarhólsbók er ég ekki í neinum vafa um að
hvorttveggja er með sömu hendi. Stafsetning er a. m. k. í öllum aðal-
atriðum hin sama, og hvert afbrigði hvers bókstafs á Kringlublaðinu
á sér nákvæma samsvörun hjá A-hendi Staðarhólsbókar. Til dæmis
má nefna að ein fimm mismunandi afbrigði ð-s í Kringlu verða öll
fundin í Staðarhólsbók, og einstök h-gerð á Kringlublaðinu, rbl3,
sem Finnur Jónsson taldi upp komna við leiðréttingu, á sér samsvörun
í Staðarhólsbók, f. 2va22; vera má að hvorttveggja h-ið sé leiðrétt úr
b-i, en það er þá gert á nákvæmlega sama hátt á báðum stöðunum.
Mismunur er á tíðni sumra afbrigða í þessum tveim handritum.
T. a. m. virðast límingarnir a +/ og a + r vera hlutfallslega fátíðari
í Staðarhólsbók en á Kringlublaðinu, og sama máli gegnir um brotið
l fyrir ‘11’. Um það eru þrjú dæmi á fyrri síðu Kringlublaðsins, en í
Staðarhólsbók hefur þess verið leitað árangurslaust á nokkrum blöðum
hér og þar í þeim hlutum senr eru með A-hendi, nema hvað fáein
dæmi eru um að skrifarinn hafi gripið til brotins l-s í Staðarhólsbók
þar sem þurfti að spara rúm í línulok, t. d. 36rbll og 36rbl5. Mis-
rnunur á tíðni einstakra stafa eða afbrigða í þessum tveim handritum
er varla marktækur, ef um fátíðar gerðir er að ræða, vegna þess hve
Kringlutextinn er stuttur, og auk þess gætir e. t. v. áhrifa frá forritum.
Mismunurinn kynni þó að einhverju leyti að stafa af mismunandi
ritunartíma, en torvelt virðist að leita afstæðrar tímasetningar á grund-
velli stafagerðar eða stafsetningar. Ritun Staðarhólsbókar á eftir
Kringlu væri í samræmi við hugmyndir Ólafs Lárussonar í inngangi
ljósprentsins (bls. 8-11) um að Grágás Staðarhólsbókar hafi verið
rituð 1260-70 eða e. t. v. enn síðar og kæmi sérlega vel heim við
tímasetningu Maurers, sem Ólafur rekur á sama stað, 1262-71.