Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Qupperneq 23

kringum kringlu
23
staðar í Konungsbók, en á hinn bóginn verður ekki séð í íljótu bragði
að brotið l sé miklu tíðara í Konungsbók en í Staðarhólsbók. Smálegt
einkenni, sem þó kann að segja sína sögu, er að a í enda orðs er oft
hærra en endranær í Konungsbók; þessa einkennis gætir einnig á
Kringlublaðinu (sbr. inngang Finns Jónssonar, bls. vii), en er mjög
fátítt í Staðarhólsbók. Þetta einkenni ásamt eldri </-gerð og fleira sem
nefna mætti kemur vel heim við þá ríkjandi skoðun, sem reist er á
efnismismun þessara tveggja Grágásarhandrita, að Konungsbók sé
eldri en Staðarhólsbók, rituð um miðja 13. öld, en það kann að varpa
nýju ljósi á eðli þessara tveggja ólíku Grágásargerða, ef það kemur
upp úr dúrnum að sami maður hafi skrifað bæði handritin að miklu
leyti, annað áður en Islendingar gengu Noregskonungi á hönd, en
hitt síðar. - Samkvæmt niðurstöðum 8. kafla hefur hann skrifað Kringlu
á þeim tímamótum.
10. 1 leit aö uþpruna
Hætt er við að skrifari Kringlu verði seint fundinn ellegar þeir menn
sem hann hefur unnið fyrir, enda þótt telja megi víst að þriðji fjórð-
ungur 13. aldar hafi verið aðal-starfsskeið hans.
Á Grágás Staðarhólsbókar eru tíu rithendur eða því sem næst, en
með flestum þeirra eru aðeins fáeinar línur. Vilhjálmur Finsen lét
sér til hugar koma (sbr. inngang Staðarhólsbókar, bls. x-xi) að sumir
þessara stuttu pósta hefðu verið skrifaðir af gestkomandi mönnum
- og víst er það hugsanlegt - en fremur þótti honum þó fjöldi rithanda
benda til þess að bókin hefði verið rituð þar sem margra skrifara var
völ - á höfðingjasetri, í klaustri eða á öðrum hvorum biskupsstól-
anna. Ef ritun Staðarhólsbókar - og jafnvel Konungsbókar líka -
hefur verið tengd endurskoðun íslenskra laga vegna upplausnar þjóð-
veldisins, er trúlegra að skrifarinn hafi verið tengdur höfðingjasetri
en kirkjulegri stofnun, en hafi hann ekki skrifað fyrir sjálfan sig kunna
verkkaupendur hans að hafa verið fleiri en einn.
Skrifarinn hefur haft gott Heimskringluhandrit undir höndum, og
sérstök tengsl Skáldatals við Sturlunga (sbr. 8. kafla) eru vísbending
um að hann hafi e. t. v. verið að verki á vestanverðu landinu. Á
nálægar slóðir bendir skuldareikningur frá 14. öld, sem hefur verið
færður inn í Staðarhólsbók og er að öllum líkindum skrifaður í Húna-
vatnssýslu.
í útgáfu þessa reiknings í Islenzku fornbréfasafni V, nr. 1 (sbr.