Réttur - 01.12.1916, Blaðsíða 4

118 -
þó hvergi nærri eins gagngerðar og víðfaðma, eins og hr.
Indriði Einarsson heldur fram (»ísafold« 30/4’16). Hann telur
t. d.: »sem afleiðingar af starfsemi íslandsbanka — alla
sparifjáraukning landsmanna frá 1904, c. 15 miljónir. Enn-
fremur alla hækkun á verði útfluttrar vöru, frá sama tíma
til 1913 — að mestöll varan er seld fyrir peninga; verziun-
in að verða alinnlend« o. s. frv. Þessum öfgum þarf að
mótmæla, þó komnar séu frá einum helzta hagfræðingi
landsins. þeir sem betur vita en hann, hvað gerst hefir
meðal bænda sumstaðar á landinu síðustu árin, líta svo á,
að kaupfélög og samvinnufélög eigi mikið meiri þátt í nefndum
breytingum á innstæðueign, verzlun og vöruverði, svo sem
að framan er bent til*. — Stofnun samvinnufélaganna er
eingöngu verk bænda, án nokkurs stuðnings af hendi »fé-
sýslumanna frá því í gær og dag« (sbr. Fjárhagsframfarir I. E.).
Á því sviði eru kaupmenn og ýmsir fjármálamenn þjóðar-
innar »17. aldar menn«.
— Það viðurkennist fyllilega, að með stofnun bankaút-
búanna fékk nokkur hluti landsmanna byr í seglin, einkum
sjómenn, útgerðarmenn og kaupsýslumenn. Atvinnuvegir
þeirra gleyptu við því fé, sem bankarnir höfðu að bjóða.
Útgerðarmenn og kaupmenn gátu tekið út peninga og skil-
að þeim á 6 — 8 mánaða fresti, og ef til vill velt þeim oft-
ar en einu sinni á því tímabili með miklum hagnaði. F*eir
stóðu betur að vígi að nota sér dýra peninga.
— En þegar landbúnaðurinn — sveitabændurnir komu í
bankann, voru peningarnir ekki inni, eða að bankinn þorði
ekki né vildi láta þá fala eins langan tíma og bóndinn þurfti
til að velta þeim, þó aðeins einusinni.
Mætti skrifa stóra bók fulla af ótrúlegustu dæmum um
þetta, er íslenzkir bændur kunna.
* Til eru landbúnaðarhéruð, seni gætu tilfært fleiri óhappadæmi úr
viðskiftasögu sinni við banka síðustu 12 árin, heldur en hagnaðar-
skifti. Og bent get eg hr. I. E. á sveitarfélög, sem safnað hafa alt
að 100 þús. í sjóðeignum á tímabilinu, án- þess að bankarnir hafi
varðveitt nokkuð af því.