Réttur - 01.12.1916, Blaðsíða 8

- 122 —
lagi þá, er nýlega hefir verið bent á í þjóðblaði, sem ein-
faldasta og bezta úrræði fyrir þjóðina, en það er að landið
kaupi Islandsbanka, hlutabréf hans, og reki hann framveg-
is eins og sína eign, en í svipuðu formi og verið hefir.
Seðlaútgáfurétturinn fyrir þau ár, sem bankinn á eftir af
einkaleyfistímanum, fylgdi að sjálfsögðu með bankanum í
hendur þjóðarinnar, og hún sæi fyrir tryggingunni. Lands-
bankann þarf að efla og fá honum í hendur innstæðufé
það, sem íslandsbanki hefir nú. Hann ætti sérstaklega að
vera veðlánabanki að töluverðum hluta, og veita bændum
allstór peningalán með löngum gjaldfresti og hagfeld fyrir
þá, til þess að þeir geti ráðist í að rækta jörðina í stórum
stíl. Par er brýnust nauðsyn á fjármagni. Á því sviði verð-
ur bankinn að hafa náið samvinnusamband við héraðs-
sjóðina, hann þarf að vera bakhjallur þeirra í peningaút-
vegum — eða veita bændum peningalán gegnum þá. Og
hafa þannig, með veðunum, til tryggingar eftirlit og ábyrgð
héraðanna (sýslunefnda), njóta kunnleiks og þekkingar þeirra.
Slíkum þjóðbanka, með deild í hverju héraði, er einstakl-
ingum óhætt að veðsetja jarðirnar, það er sama og að veð-
setja sýslunni. Hún getur ráðið því, að jarðeignir fari eigi
lengra, þó ganga þurfi að veðinu. Gæti oft fremur afstýrt
því, að prangarar og erlendir fjárgróðamenn næðu eignar-
haldi á þeim.
Samkvæmt því, sem hér er lýst, væri fengin samábyrgð
og samvinna um peningaverzlun landsins, frá smaladrengn-
um, minsta hluthafa héraðsbankans, til þjóðarinnar, hand-
hafa Landsbankans.
Hlutverk íslandsbanka ætti einkum að vera á útvegs- og
viðskiftasviðinu. Auðvitað hljóta bankarnir að grípa nokk-
uð hvor inn á annars starfsvið, líkt og nú. En báðir ættu
að geta komið fram sem einn aðili gagnvart erlendum við-
skiftum og kröfum, og síður haft hvatir til að keppa um
að spenna útlánsvexti hærra en brýn nauðsyn byði, þar eð
báðir væri þjóðstofnanir.
Önnur leiðin, sem hugsanleg væri í þjóðbankamálinu, er
sú að landsmenn stofni sérstakan veðlánabanka, með inn-
Framhald á 210. bls,