Réttur - 01.02.1923, Side 94

kjettur
94
er ákveðið hlutfall á milli seðlaveltumiar og verðgildis
seðlanna. Þegar innlausnarskylda á seðlunum gegn gulli
er upphafin, hlýtur aukinni seðlaveltu að fylgja lægra
gengi á peningum. Til þess að stöðva krónuna og
hækka, verðum við að minka seðlafúlguna.
Þjóðbankinn er samt sem áður ekki mjög hneigður til
þess. Því að á meðan gulltryggingin er aðeins 331/3"/0
af verði allra seðla í veltu, þá er einkarjettur hans til
seðlaútgáfu mikils virði.
Fyrir stríðið, þegar seðlaveltan var minni, græddi bank-
inn aðeins um 2 milj. kr. á ári, en árin 1916 og 1917—
1920 og 1921 þjenaði hann ca. 8 milj. kr. á ári, að mestu
leyti á seðlaútgáfunni. Ef Þjóðbankinn er einn látinn
stjórna peningamálunum, er það sama og að láta tóuna
gæta lambanna, því að hann er hlutabanki, sem gætir
hagsmuna hluthafanna.
Þetta hefir meðal annars komið fram í því, að bankinn
greiddi 2,7 milj. kr. í ágóðahlut 1922—23, þrátt fyrir að
vegna Landmandsbankatapsins var halli á rekstursreikn-
ingi hans þetta ár. Þar eð Þjóðbankinn nýtur þessarar
arðmiklu seðlaúígáfu og greiðir lítið gjald fyrir hana til
ríkisins, er það ekki nema sanngjarnt, að hann beri fulla
ábyrgð á þeirri seðlafúlgu, sem hann hefir gefið út. Það
er að bregðast skyldum sínum, þegar bánkinn ætlast til,
að skattgreiðendurnir (ríkið) taki á sig hluta af áhættunni
við gjaldeyrisverslunina með framlögum til gengis-jöfn-
unarsjóðsins. Ríkið á aðeins að veita þeim hjálp, sem
ekki geta bjargað sjer sjálfir.
Takmörkun á seðlaveltunni má gera á þann hátt, að
draga úr útlánum og hækka útlánsvexti; lágt verðmiðils-
gengi veitir háa vexti. í Finnlandi etu peningarnir lágir,
og þar voru útlánsvextir 9°/o 13. okt. 1923. í Svíþjóð
er verðmiðillinn aftur á móti hár; jaar voru útlánsvextir
á sama tíma aðeins 4'/2“ 0.
Þrátt fyrir athugasemdir og mótmæli, sem reisa má
gegn háum vöxtum, má þó telja jaann kost, að með