Réttur - 01.07.1928, Blaðsíða 138

266
VÍÐSJÁ
[Rjetíur
ist hann við að skapa fyrirmynd ólastanlegs lífernis.
En ólastanlegt líferni útheimtir sjálfsafneitun, sjálfs-
aga, og ótakmarkað vald yfir ástríðunum. öll rit Tol-
stojs eru þrungin af þessari látlausu baráttu milli til-
finninga og skynsemi, milli rjettlætis og ranglætis.
Hjer verður að geta annars viðfangsefnis, sem hjá
Tolstoj eins mikið, ef ekki meira, ber á, en á því, sem
þegar var getið, en þó því samtvinnað, það er hræðsl-
an við dauðann. Tolstoj elskaði lífið eins og að líkind-
um lætur um mann, sem gæddur er slíkum lífsþrótti.
Sjálfsvitund hans knúði hann til að virða sjálfan sig
og elska. f ritum sínum lýsti hann dauðanum einatt
sem þjáningalausum dauða, en fór fyrirlitningarorðum
um þá óstjórnlegu lífslöngun, sem einkennir menta-
manninn á dauðastundinni í mótsetningu við rússneska
bóndann, sem tekur dauðanum með ró og stillingu.
Það er sjerkennilegt fyrir hugsunarhátt Asíumanna,
að leita í sjálfum sjer einhvers, sem óháð sje veruleik-
anum, og eilíft lifi. Tolstoj sýndi sig, hvað þetta snerti,
háðan hugsunarhætti Asíumanna. Það er ekkert und-
arlegt. Hann hjelt að hann á þann hátt gæti bjargað
frá dauða því mesta og besta í sjálfum sjer. Við vitum,
að margir vísindamenn í Evrópu, svo sem Pasteur, og
jafnvel Darwin, varðveittu í sinni vísindalegu heims-
skoðun brot úr lífsspeki Asíumanna. Orsök þess er
einstaklingshyggja nútímans, sem hjá stórmennunum
er sterkari en hjá öðrum. Aðeins sá, sem lært hefir að
skoða sjálfan sig, sem ofurlítinn lið í hinni sögulegu
þróun, getur gert einstaklingstilveru sína ódauðlega.
Hinir halda áfram að vera einstaklingshyggjumenn,
hræddir við dauðann, sem enda bindur á alt, eða friða
sjálfa sig með dultrú og blekkingum.
Ef við lítum á alt, sem sagt hefir verið, sjáum við,
að fjelagslegar hvatir bundu Tolstoj við bændastjett-
ina. Hatur til borgarastjettarinnar og leitin að sann-
leikanum, hvorttveggja rann saman í eina heild, sem