Réttur - 01.07.1928, Síða 156

284
RITSJA
[Rjettur
ar, sem getur orðið verulega minnisstæður, að undanskildum
Pjetri frænda. Honum er lögð í brjóst riddaraleg uppreisnar-
þrá. Hann verður að fá að berjast og vera öðruvísi en aðrir.
Þegar hann skríður eftir ái'botninum, klífur hamrana eftir
blómum, stendur í beljandi ánni með Áslaugu á handlegg sjer,
þá sýnir Kristín okkur karlmenni, sem hún hefir aldrei sýnt
fyrri. Og þegar hann haltur og bjagaður stendur liðlangan dag-
inn við að moka snjónum, svo að fjeð geti náð í lyngið og er með
gamanyrði á vörunum, þó að hann geti ekki varnað þjáningar-
dráttum að fara um andlitið, og þegar hann lætur matinn sinn
handa fjenu sínu og líður sjálfur,svo að hann verður skinin bein-
in, heldur en að leita á náðir annara, — og þó sjerstaklega, þeg-
ar hann eys verslunarstjórann skömmum og gefur síðan alla
björg sína handa þeim, sem ver er staddur en hann sjálfur, —
þá dregur Kristín fram þá stórmensku, sem vekur aðdáun les-
andans, og gleymist ekki.
En höfundurinn er allur í sáttatilraunum sínum, og virðist
ekki finna, hver Helgi er. Honum er falið hlutverk í þjónustu
sættargjörðarinnar, en ekkert getur verið honum fjarlægara.
Sá, sem gæddur er uppreisnareðli og bardagaþrá Helga, hann
getur ekki fundið til sektar, þótt hann taki unnustu annars.
Fyrst’ hugir þeirra falla saman, þá hlýtur hann að finna, að
hann á hana með öllum rjetti og hlýtur að snúast til uppreisnar
gegn rangsnúnum hugsunarhætti, sem fellir yfir þeim harða
dóma. Helgi er fæddur til að berjast en ekki til að þrá sættir og
biðja fyrirgefningar. Og honum fer það miklu betur að eiga í
basli, sæta fyrirlitningu og vekja síðan aðdáun með því að gefa
frá sjer síðustu björgina, heldur en að vera meðeigandi í stór-
búi og gefa á eða belju einhverjum, sem fyrir óhappi hefir orð-
ið, en eiga sjálfur nóg' eftir til að tryggja áhyggjulaust líf.
Enginn endist til að skrifa lengi um sama efni. Þess þelckj-
um við dæmin, að rithöfundar hafa skrifað sjálfa sig og lesend-
ur sína dauðleiða um fábreytileg yrkisefni. Sú er altaf hættan
á, þegar efri árin taka að færast yfir að hæfileikinn þverri til
að verða snortinn af nýjum viðfangsefnum og ná tökum á þeim.
Það getur verið, að svo sje að verða um Kristínu. En nær er
mjer að ætla, að skáldskapargyðjan sje að leiða hana inn á nýj-
ar brautir og rjetta að henrti ný viðfangsefni. Og þessvegna
hefi jeg aldrei beðið eftirvæntingarfyllri eftir næsta verki
hennar en einmitt nú.
G. Ben.