Réttur - 01.01.1974, Page 12

„Sérhver reyndur stjórnmálamaður veit, að
allar miklar stjórnmálahreyfingar hafa haft
stórkostleg, oft á tíðum fjarlæg markmið, og
öflugustu hreyfingarnar voru einatt þær, sem
vöktu óeigingjarnastan eldmóðinn. Allar
miklar sögulegar stefnur hafa haft þetta ein-
kenni og hvað vorn tíma snertir, þá er þessu
þannig varið með sósíalismann. „Launaðir
æsingamenn" er vafalaust viðkvæði þeirra,
sem ekkert þekkja til stefnunnar. En sann-
leikurinn er sá, að ef ég — svo ég tali bara
um það, sem ég þekki persónulega, — hefði
ritað dagbók um það í síðustu 24 ár og skrif-
að niður alla þá sjálfsafneitun og fórnfýsi,
sem ég hef kynnst, þá myndu lesendur dag-
bókar þeirrar sífelt hafa orðið „hetjuskapur"
á vörunum. En menn þeir, sem ég hefði getað
sagt frá voru ekki hetjur, — það voru miðl-
ungsmenn, hrifnir af mikilli hugsjón."
Það var heit og hörð barátta fyrir mikilli
hugsjón — og brauði og lífi fátæks vinn-
andi fólks, er skóp anda samhjálpar og
bræðralags í þeirri hreyfingu, er Gunnar
lýsir, — í flokknum sem hann skrifar oftast
með stórum staf.
Þetta humor-þrungna guðspjall „Drottins
smurða til Grundarþinga" er gagntekið þeim
hugsjónaanda, er þarna ríkti, þótt blæja mild-
innar sé nú breidd yfir. Það er hvorki á ferð-
inni ávítanabréf til andstæðinga né vandlæt-
ingarávarp til hrösulla meðbræðra, — svo
sem Páll og aðrir postular hins nýja testa-
mentis létu frá sér fara, — en þar sem um
er að ræða endurminningar eins af þeim fáu
prestum íslensku þjóðkirkjunnar, sem tóku
boðskap uppreisnarmannsins frá Nasareth al-
varlega, þá fer ekki hjá því að hugurinn
hvarfli nokkur augnablik aftur í aldir til and-
legra skyldmenna hans þá, félaganna í frum-
kristnu söfnuðunum.
Friedrich Engels skrifaði rúmu ári áður
en hann dó ágæta ritgerð um „sögu frum-
12
kristninnar" (1894), þar sem hann minnist
á margt líkt með skyldum — og viknar
stundum við líkt og þegar mildur fyrirgefn-
ingartónninn sker í gegn hjá Gunnari. Svo
segir Engels:
„Saga frumkristninnar á margt merkilega
skylt við verklýðshreyfingu nútímans. Eins og
hin síðarnefnda var kristnin upphaflega
hreyfing undirokaðra: hún kom fyrst fram
sem trú þræla og leysingja, fátækra og rétt-
lausra, þjóða þeirra, er undirokaðar voru eða
tvístrað var af Rómaveldi. Báðar voru
hreyfingarnar ofsóttar, áhangendur þeirra
settir í bann, undirorpnir kúgunarlögum,
önnur hreyfingin sem óvinir mannkynsins,
hin sem fjandmenn ríkisins, trúarinnar, fjöl-
skyldunnar, þjóðfélagsins." Og Engels ræðir
þátt kristninnar í bændauppreisnum miðalda
og vitnar síðan í það, sem Ernest Renan segir
í frægu riti sínu um sögu kristninnar: „Ef
þið viljið gera ykkur hugmynd um fyrstu
kristilegu söfnuðina, þá lítið þið á eina deild
úr Alþjóðasambandi verkalýðsins" (I. Inter-
nationale).
Og þá getur Engels ekki orða bundist:
Hann segir að þessi franski fræðimaður viti
ekki sjálfur hve satt hann mæli. „Eg vildi sjá
þann gamla „internationala", sem gæti lesið
hið svokallaða annað bréf Páls til Korinþu-
manna án þess það ýfi gömul sár." Og Engels
minnir á undirtóninn í bréfi því allt frá 8.
kapítula: — söfnuðurnir gera ekki skyldu
sína, — félagsgjöldin greiðast ekki, — hve
margir „erindrekar" sjötta áratugsins myndu
ekki þrýsta hönd Páls fullir skilnings og
samúðar: „Einnig vér kunnum sögu að segja
af því, — einnig í okkar félagsskap var
fullt af Korinþumönnum, — félagsgjöldin,
sem ekki greiddust en flögruðu okkur ósnert-
anleg fyrir hugskotssjónum, það voru einmitt
þessar marg-um-ræddu „miljónir Alþjóða-
sambandsins"." (Engels, 22. bindi Marx—