Menntamál - 01.12.1949, Blaðsíða 60

182
MENNTAMÁL
dettur honum eitthvað ráð í hug. Starfsmenn útvarpsins
eiga að hafa eitthvað tiltækt efni í forföllum annara.
Vafasömum fallmyndum bregður við og við fyrir. Örfá
dæmi. „Ég held að þér séuð farinn að slá mig gullhamra.“
Stólpar höfðu losnað. „En það var ekki langrar stundar
verk að festa þeim aftur.“ „Yður virðist ætla að lifa æfin-
týralífi.“ „Ef þér verðið vör við eitthvað grunsamt hérna
uppi, getið þér gert mig aðvart.“ „Jóhannes var aldrei lengi
að vefja fyrir sér hlutina“. „Það langar mig til,“ sagði
Gunnar. „Hún var klædd í hvítum kjól úr dýrasta silki.“
„Hefði honum verið áfram um að ná tali af henni, hefði
hann getað“ o. s. frv. „Já, ef ég megnaði þess."
Atviksliðir koma stundum þannig fyrir, að mér skilst
merking þeirra önnur en ég hefi vanizt. Einkum eru orðin
ofan í látin tákna dvöl en ekki hreyfingu. Dæmi: „Hund-
arnir námu staðar hjá mógröf. Þar ofan í sat Guðmundur
í forinni.“ Þar var fullt af trékössum, „sem sýndi það, að
ræningjarnir hefðu ekki orðið til ofan í göngunum“. Askur
með þykkum baunum og þrír vænir spaðbitar ofan í.
Tvöföld neitun í sömu setningu virðist óviðfelldin. „Við
þetta bættist óttinn um það, að straumhraðinn ykist enn
meir og að ef til vill væru fossar í ánni, eins og ekki
er ósjaldgæft í ám í Afríku.“ „Nefndin á að koma í veg
fyrir, að Þjóðverjar framleiði elcki hergögn."
Tilvísunarsetningar eru algengar í málinu. í málfræði-
bókunum er vakin athjrgli á því, að tilvísunarfornafnið vísi
skýrt á rétta liði í aðalsetningunni. Á því verður stundum
misbrestur, enda hafa þess konar málgallar orðið efni í
margar skrítlur. — Þó vakir fyrir mér að minnast á annað
í sambandi við tilvísunarsetningar. Mér skilst, að þær
séu stundum gerðar að eins konar „hortittum“ í máli,
einkum með því að innleiða þær með það er. Dæmi: Það
eru margir, sem líta svo á o. s. frv. — Nóg er að segja:
Margir líta svo á o. s. frv. Tvær málsgreinar úr þýddri bók
set ég hér til athugunar: „Það var einhver, sem togaði í