Menntamál - 01.12.1949, Blaðsíða 12

134
MENNTAMÁL
hlutverk. En meðan við eigum jafnlítinn kost rannsókna
á vandamálum þjóðfélagsins, verðum við að beita því eina
tæki, sem til er, hugsuninni, og hlutverk hennar verður
ætíð mikið og göfugt. Vel getur svo farið, að fyllri þekking
eigi eftir að sýna okkur aðrar niðurstöður í einhverjum
greinum en Sigurður komst að í ályktunum sínum. Hygg ég
samt, að andleg fangbrögð, sem hann þreytti við ýmis
vandamál mannlífsins, verði lengi talin athyglisverð meðal
þroskaðra manna. Ég nefni eitt dæmi. Misskilningurinn
mikli (skólaslitaræða 1929) fjallar um eina meiri háttar
þjóðlygi, sem reynt var að innræta minni kynslóð á æsku-
skeiði af fullkomnu blygðunarleysi. Ég trúi vart, að þeir,
sem kynnt hafa sér þá ræðu, flytji þann boðskap jafnkinn-
roðalaust eftir sem áður.
Um athuganir Sigurðar á skáldskap og öðrum bókmennt-
um þjóðarinnar fer ég ekki mörgum orðum, þar eð ég þyk-
ist vita, að mér miklu fróðari menn muni um véla. Þó hef
ég ákveðinn grun um það, að þessi þáttur í störfum hans
sé harla merkilegur. Og eitt vil ég segja: Mér virðist ég
aldrei hafa kynnzt manni, sem lesið hefur bókmenntir af
annarri eins reginathygli.
Einn þáttur í ritstörfum Sigurðar eru mannaminnin.
Þau voru honum ákaflega hugstætt viðfangsefni. Rök
mannlífsins voru honum æ það furðuverk veraldar, sem
honum varð starsýnst á. Samúð hans með mönnum (og
raunar andúð líka) var hyldjúp, og áhugi hans á öllum
þeirra háttum var sívakandi. Eftirmæli hans eiga meiri
mannþekkingu að geyma en við eigum að venjast um slík-
ar ritsmíðar. Hann hafði líka gert sér ljós vinnubrögð
góðra höfunda um þau efni. Ég heyrði hann stundum
dáðst að snilli Brandess í mannlýsingum og skýra, í hverju
hún var fólgin.
1 öllum ritum Sigurðar gætir furðulegrar orðkynngi og
mikilla og persónulegra tilþrifa í stíl. Sérkennilegri stíl
getur varla, enda vart einstæðari mann. Stíllinn var bein