Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1920, Blaðsíða 77

IÐUNN1
Ritsjá.
31&
Gaðm. Fiiðjúnsson: Úr öllum áttum. Átta sögur. Útg.r
Sig. Kristjánsson, Rvk. 1919.
Með þessum »Átta sögum« fyllir G. Fr. hinn þriðja tug
smásagna sinna á þretnur árum. Pað er þrent, sem laðar
menn að G. Fr., þetta þróttmikla, ríka mál, sem hann ritar,.
hinar ágætu lýsingar hans á sveitalífinu íslenzka og sam-
úðarþelið með öllu því, sem er heilbrigt og ósvikið.
Fyrst er þ5'ð og hugljúf saga um unga stúlku, sem er að
deyja. I sögu þessari vefjast laufvindar og logndrífur sam-
an við ástriki foreldranna og angurværð stúlkunnar. í ann-
ari sögunni er veðragnýr og þorraþytur, þar sem þeir
Dalhúinn og Ströndungurinn hittast og ræðast við um of-
beldi og harðýögi forsjónarinnar. Priðja sagan ræðir um
afdalabóndann, Rárð á Nolli, er brýzt út í tvísýnu um liá-
vetur til að bjarga börnum sinum, en lendir í myrkri og
manndrápsbyl heim aftur fyrir það, að liann verður að
híða eftir fótaferð læknis, kaupmanns og sýslumanns langt
fram á dag. Pá kemur sagan um Pránd á Hólum og Helga
farandbóksala, er hefir guðspeki og goodtemplararit í
tösku sinni, en bóndi gerir góðlátlegt gabb að. Loks kem-
ur perlan í bókinni »Nátlmál«, um svonefnda Mela-Lilju,
stúlku, sem hefði átt að verða kona bóndans, sem hún var
hjá, en var flæmd þaðan, hrakyrt og bakbitin, svo að hún
hafði hvergi höfði sínu að að halla. Síðasta athvarfið henn-
ar varð hellirinn, þar sem einhver stallsystir hennar haföi
borið bein sín endur fyrir löngu. Par legst hún fj'rir og
deyr. Kaupakonuleitin er fremur ófj'ndin gamansaga um
ættarnafna-faraldurinn og óbeit kvenfólksins á sveitalífinu,
nema þegar þvi hlekkist á í síldinni og það kemur heim
ekki cinsamalt. Pá kemur undir lokin mikil og álirifarík saga
»Sundrung og sættir«, er ræðir um kuldadrejiið í sveitunum
lyrir kritinn, sem oft vill verða milli bænda, og þessi afskapa
þyngsli í búverkunum, er drepa bændakonurnar fyrir ald-
ur fram. Saga þessi lýsir ónærgætni og nöldri bændanna
og hinu hvíldarlausa strili, svefnleysi og sálardrepi hús-
mæðranna í fásinninu og fólksleysinu. Loks kemur siðasta
sagan, sem hefði gelað verið niöurlagið á »Sögum Rann-
veigar«. Hún er í köflum falleg og hugðnæm, en ræða
jirestsins liálfgerð ujiptugga á ræðu jirestsins í »Jarðarför«
(Tiu sögur). Maður bætir sig sjaldan á því að tyggja sjálf-