Kirkjuritið - 01.12.1947, Side 75

Kirkjuritið.
Ræða Kristins Daníelssonar.
343
hlutverkinu svo vaxinn, að af væri sæmd sú stofnun,
sem vera hlýtur oss öllum dýrmæt, kennendum og nemend-
um, sem hennar höfum notið, því að þótt hinn hái aldur
minn veitti mér þessa verðleika, þá væri nú sami aldur
hemill á hæfileikum mínum að sama skapi.
En þó hefi ég nú ráðist i þetta, og um leið og ég fyrir-
fram þakka þá áheyrn, sem þér munuð veita mér, treysti
ég, að þér munuð afsaka það, sem miður kann að takast.
Eins og flestum er nú kunnugt orðið (meðal annars af
ræðuhöldum, sem farið hafa fram í dag), var Prestaskóli
Islands settur og vígður þennan dag fyrir 100 árum, og
hafði sex árum áður 7. júni 1841 verið gefið um það kon-
ungsheit, jafnframt og ákveðið var, að flytja latínuskólann
frá Bessastöðum til Reykjavíkur, þar sem haldið var í
fyrra 100 ára afmæli hans á sama stað og enn stendur
húsið, þótt það beri annað nafn en latinuskóli. Og í því
sama húsi var Prestaskólinn vígður og settur árið eftir,
og er því einu ári á eftir með aldarafmæli sitt. Sennilegt
þykir mér að telja, að stofnun skólans hafi að einhverju
leyti vexáð árangur af hugmynd og baráttu Jóns Sigurðs-
sonar fyrir landsskóla, þótt eigi kæmist sú hugmynd í fram-
kvæmd fyr en á aldarafmæli hans sjálfs árið 1911 með
stofnun háskólans. En samt var þetta þýðingarmesta og
— má segja — áhrifadrýgsta sporið i allri skólasögu lands-
ins, fram að þeim tíma, því að þetta var fyrsta skólastofn-
un með háskólahlutverki, þ. e. a. s. framhaldsnámi eftir
stúdentspróf og þannig einnig fyrsta sporið til að fram-
kvæma hugmynd Jóns Sigurðssonar. Þó að stutt væri stig-
ið í fyrstu, eins og í flestum efnum á fyrra helmingi 19. ald-
ar, er þjóðin var að vakna og vökumenn hennar — þótt
vaknaðir væi’u — enn að þurrka stýrurnar úr augum sér og
höfðu — að því er oss nú þykir — ekki nema lágar hug-
myndir um, hvað framkvæmanlegt væri og hvort það
væri oss of há hugsun að hætta nokkurn tíma að hoppa í
tjóðurhaftinu útlenda.
En af öllu hinu marga og mikla, sem þjóðhetjan vor,