Jörð - 01.09.1940, Side 34

og bezt hefir dugaS: íslenzkar
bókmenntir og hreint og kjarn-
mikiS alþýöumál í sveitunum.
En þar höf'öu skólapiltar þeirra
tíma nálega allir fæ'ðzt og alizt
upp. Á skólaárum mínum
kynntist ég helzt málfari manna
uppi um Borgarfjörö og er mér
minnisstætt, hvílíkan lærdóm
og unun mátti hafa af því, að
hlýða á oröræöur slíkra manna
sem Þorbjarnar á Steinum,
Björns á Svarfhóli og Þuríðar
konu hans, Þorsteins á Arn-
bjargarlæk og margra annara.
Því fólki, sem þá var í Borgar-
firði, var yfirleitt fullkomlega
eðlilegt að tala islenzku, orða-
forðinn var nægur og orðheppn-
in, — aldrei heyrði ég neinn
mann þar segja „altso“, þegar
hann rak i vörðurnar. Þá er og
þess að minnast, að þegar ég
var í skóla voru ílestir eða all-
ir ritstjórar íslenzkra blaða ein-
stakir málvöndunarmenn, — og
biðjum nú öll guö að hjálpa
okkur, er við hugsum til hins
„breytta ástands“. En þrátt fyr-
ir þetta töluðu þó margir skóla-
piltar — ef til vill flestir þeirra
— óvandaða og bjagaða ís-
lenzku. Þó tók út yfir, er þeir
okkar, sem sigldu til náms,
komu til Kaupmannahafnar.
Þar töluðu rnargir islenzkir stú-
dentar svo afskræmilegt
hrognamál sín á meðal, að eng-
inn óspilltur íslenzkur alþýðu-
maður hefði getað skilið þá.
Nóg var föðurlandsástin, en
176
hirðuleysið um móðurmálið var
nálega takmarkalaust.
Það er til marks um, hvílíkur
andi var drottnandi meðal
margra íslenzkra menntamanna
einmitt um þær mundir, sem
allur meginþorri íslendinga hóf
hina pólitísku sjálfstæðisbar-
áttu með Jón Sigurðsson í far-
arbroddi, að á árabilinu frá
1851—1872 voru skýrslur
Reykjavíkurskóla gefnar út
bæði á íslenzku og dönsku.
Bjarni Jónsson (Johnsen) varð
rektor 1851 og kom hann þess-
ari óvenju á. Svo rækilega vann
hann þetta verk, að hann prent-
aði nöfn bæði kennara og læri-
sveina í báðum textunum. Ég
hefi ekki orðið þess var, að
hann afbaki nöfn .lærisveina í
danska textanum, en sumir
kennaranna urðu ver úti. Jens
Sigurðsson heldur réttu nafni á
íslenzku blaðsíðunni, en á hinni
dönsku er hann stundum nefnd-
ur Jens Sivertsen. Nafn Hann-
esar Árnasonar fær og að vera
í friði í islenzka textanum, en í
hinum danska er hann, að
minnsta kosti stundum, nefnd-
ur H. Arnesen. Bjarni rektor
var mjög vinsæll meðal læri-
sveina sinna, bæði sem yfirvald
og kennari, enda hefur hann
sjálfsagt verið góður skólamað-
ur að mörgu leyti. En hann
hafði árum saman verið em-
Isættismaður við danska skóla
og danskan hafði læst sig inn í
hans innsta eðli. Ég hefi heyrt
JÖRÐ