Jörð - 01.09.1940, Blaðsíða 49

aö hann skuli hafa getað afkastað
eins lélegu og þessi þýðing er —
auðvitað hefir hann alltaf verið með
ýmsar ólundarmálkenjar með Guð-
mundar-Kambans-sniði. Það er ekki
nema um tvær skýringar að velja á
því, að svona hrapallega hefir tek-
izt: á öðru leitinu, að þýðandinn
hafi kastað til verksins höndunum,
eða hitt, að honum sé með öllu ó-
lagið að setja fram hugsanir annarra
manna en sjálfs sín, svo vel fari.
Hvort heldur er, hefir hann með þýð-
ingu sinni svipt hið ágæta rit Strac-
hey’s stílnum, — því, sem einmitt
fyrst og fremst gaf því gildi.
P ORMÁLI þýðandans fyrir ritinu
er ágætt sýnishorn af því, þeg-
ar maður er að skrifa um mál, sem
hann hefir ekkert vit á. Hann legg-
ur ótæpt lífsreglurnar um það,
hvernig vinna skuli störf, sem hann
veit ekki hvernig eru, eða hvernig tal-
ið er að eigi að vinna, og hefir aldrei
lagt upp i að vinna sjálfu'r af brjóst-
viti sínu, þvi öðru hefði ekki verið
t'l að dreyfa. Af því að þýð. hefir
dottið ofan á skemmtilega og vel
skrifaða bók, sem honum fellur, en
skortir alveg kunnáttu, til þess að
'Uæla styrk efniviðanna í, sér hann
með hárvissu spekingsauga, hvernig
allt á að vera og ekki vera. Eins og
l>egar hefir verið tekið fram, er bók
Stracliey's fagrar bókmenntir, og her
saralitlar menjar sagnfræðilegs
handhragðs; ef menn vilja vita eitt-
hvað staðgott um Viktoríu drottn-
íngu — ega g]]u heidu,- ríkisstjórn-
arar hennar, þvi sjálf var hún ekki
nterkilegri en fólk gjörist og geng-
ur — værj ]Jctra ag líta í rít Sir
hheodor Martins: „The Life of His
*ý°yal Highness the Prince Consort"
°g rit E. Daniels: „Englische Staats-
tnanner", ]>ó að þau séu auðvitað
ekki eins skemmtileg og þetta rit.
>'ð. virðist lita á sögurnar íslenzku
aoallega sem sagnarit, en það vita
P° allir, að þær eru fyrst og fremst
agrar hókmenntir; upp á virka
■tagnfræði er því engin ástæða til
Þess að taka þær sér til fyrirmynd-
af’,°S yfir höfuð eiga menn alls
ckki að taka þær sér til fyrirmynd-
JÖRÐ
ar, því það er enginn bókmennta-
legur vinningur að stælingum.
Sagnfræðin byggist fyrst og fremst
á gagnrýnandi söfnun og rannsókn
heimilda. Það er fyrst að komast
fyrir endann á því, hverjir séu efni-
viðirnir og hvernig þeim sé varið,
og þar verður að kafa djúpt. Það
er ekki nóg að hafa og hafna eftir
því, hvað gefi listrænasta niðurstöðu,
heldur hvað sé blákalt réttast. Þýð-
telur sig og þvi fylgjandi, og vitn-
ar um það í enska höf. Samuel John-
son, sem segir það með miklu flat-
ari orðum, sem Ari Þorgilsson hef-
ir sagt allra manna hezt, að „jafn-
an skuli hafa það, sent sannara reyn-
ist". Þýð. segir, að hér á landi hafi
á síðari öldum sjaldan verið samið;
æfisögurit af þeirri „mannlýsingar-
gáfu“ og þeirri snilld í frásögn og
formi, að list geti talizt. Þetta, sem
þýð. kallar mannlýsingargáfu er ær-
ið óákveðið; það er svona eftir því,
sem hverjum finnst eftir vitsmununt-
sínum og gerð, og niðurstaðan af
slíku er venjulega nær skáldskap en
sagnfræði, enda ærið hætt við, að
sin verði niðurstaðan hjá hverjum..
Þýðandinn lætur á sér skilja, að
hann hallist að expressiónistisktcm
sagnhœtti, en þar er orsakasamhengu
atvikanna neitað, og allt kallað til-
viljun. Vitnar þýð. í Harold nokk-
urn Nicholson þvi til sönnunar, að-
Strachey fylgi þessum hætti, en það
er misskilningur, því hann fylgir
greinilega pragmatisku aðfcrðunumr
rétt eins og Samuel Johnson lýsir
þeim í orðunum, sem þýð. vitnar til
í formálanum. Hinn gcnctiska sagn-
hátt — þróunarháttinn —, sem nú
er ríkjandi, þar sem leitað er or-
sakatengsla út og suður og á alla
vegu, jafnt t skapgerð manna þeirra,
er við sögu koma, sem til alls annars,
hefir Strachey aftur á móti ekki tek-
ið upp. Svo að tilviljuninni sé vik-
ið, þá er hún ekki til. Allir hlutir
gjörast sem liðir í rökréttu orsaka-
kerfi, en tilviljunin er ruslakista, þar
sem komið er fyrir öllum atvikum,
sem menn í bili ekki geta komið í
neitt samhengi, ekki af því að það
sé ekki til, heldur af hinu, að mönn-
um tekst ekki að finna orsök þeirra,
191