Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 68

66
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
gefa sig á vald eðlislægri skynsemi
frumstæðustu viðbragða manna, að
standa sig með því að ausa af skelf-
ingunni innra með sér þeim varnar-
mætti sem fer úr sambandi, þegar
álagið gengur yfir mannleg tak-
mörk. “ (Hver er orðinn ruglaður? Er
það höfundurinn eða þýðandinn?)
Sjávarháski er barátta, sem tekur
allan hug mannsins, ásamt voninni
um að bjargast meðan hún er ein-
hver, þegar öll von er úti, bíða menn
dauða síns, með fullri mannlegri
reisn, eða að minnsta kosti höfum
við íslendingar engar sögur af sjó-
mönnum okkar í sjávarháska á „stigi
dýrsins“, en hér er Fransmaður að
segja af félögum sínum, við höfum
ekki leyfi til að efast um frásögnina,
þótt hún sé okkur framandi. En er
óveðursræsið okkur síður framandi.
Okkar kynni af óveðursræsi, þegar
svo er komið að illa horfir fyrir skip-
inu og manna er vant á dekk til að
vinna að björgun, þá er annaðhvort
öskrað á kojuvaktina niður um lúk-
arsgatið: — Allir á dekk — eða ein-
liver kom stökkvandi niður og öskr-
aði þetta á lúkarsgólfinu. Menn sitja
ekki á orðræðum um ráðningar-
samning og hver svarar: „Já, ég
kem“, eða hver spyr: — Er það satt,
að við séum í hættu?“, og hver svarar
þá: „Meira en þú heldur... Ef við
sleppum, þá er það hundaheppni“.
Þetta er skrifað úr einhverri annari
sjómannaveröld en við þekkjum hér.
Þegar Yves rennir sér á kaðli niður í
bátinn við skipssíðuna, „ríður yfir
hann alda“, höfundur gleymir því að
skipið er strandað og er í landbroti
stórsjóa af fyrri lýsingu að dæma. Ef
það braut á skipinu og Yves kaffærð-
ist á leið niður í bátinn, hvernig
bjargaðist þá báturinn við skipssíð-
una? Og svo koma hin undarlegu
sögulok strandsins. „... Það var leið-
inlegt að vera meiddur á þessum stað
... Þeir tóku stefnu á land (frá strönd-
uðu skipi í brimgarði, er þessi stefna
með öllum líkindum),,... báturinn
vaggaði hálfur í kafi í sjóganginum.
Tvisvar sinnum vóg hann salt á
báru“. Höfundurinn er búinn að
steingleyma að hann hefur lýst að
þeir hröktust að landi í ofsaveðri
fyrir suðurströndinni og þar er eng-
inn bárugutlandi við land með vagg-
andi báti. Reyndar kemur í ljós síðar,
sem glöggt má greina af allri strand-
lýsingunni, að þeir sigldu í land í
sæmilegasta veðri, og þeir fóru aftur
útí skipið og sóttu þangað útbúnað til
að búast um á sandinum. Hin skraut-
lega óveðurslýsing er þá sótt í eitt-
hvað annað strand, enda áttu Frans-
mennirnir nógu mikið af þeim með
íslandsplágurnar
Yves segir franska skútu-
manninn „hafa orðið að
hálfgerðum villimanni, sem
skreið inní sjálfan sig, lokaði sig af
með vandamál sín, viljandi blindur
og heyrnarlaus á neyð annarra, því
að um borð gilti reglan: „Hver er
sjálfum sér næstur“
Og hvers var líka von um veslings
mennina. Það var ekki aðeins að þeir
voru alltaf „örmagna“ af þreytu við
færadráttinn og baráttu við stanz-
laust óveðrið, heldur lögðust á þá
ógurlegir sjúkdómar og pestir, sem
ekki finnast jöfn dæmi til síðan á dög-
um Jobs, og eigum við íslendingar þó
söguna af Jóni þumlungi og hans
kvölum margvíslegum. Svo segir
Yves frá:
„Liðagigtin“ afmyndaði menn, og
hásetar kölluðu hana því fagra nafni
„íslandsblómkál“. Hún kom af þessu
sífellda skaki með færið, þegar verið
var að fiska. Afleiðing þess urðu
miklir þrimlar í liðamótum hand-
leggjanna og fylgdi þeim voðalegur
sársauki sem hamlaði öllum hreyf-
ingum, svo að menn urðu að hætta
fiskdrætti, og af því leiddi síðan tap á
þénustunni... En það sem menn ótt-
uðust mest voru bráðaberklar og sjó-
mennsku beriberi. Hvortveggja
þróaðist vegna algers skorts á hrein-
læti, vegna ringulreiðar og einstakr-
ar hörku veðráttunnar.
Þannig var ekki óalgengt að öll
skipshöfnin veiktist. Annar algengur
sjúkdómur voru nýrnasteinar. Það
byrjaði með verk í lendum. — Eg hef
hreyft mig eitthvað vitlaust, það fer
eins og það kom — hugsuðu menn.
Síðan sótti það í kviðarholið, sem
þessi ótukt rótaði í nótt og dag með
þúsund nálum. Obærileg var hún
þessi bannsetta veiki sem gerði sjó-
manninn að öskrandi dýri. Nokkrir
stóðust það, en aðrir kusu heldur að
hengja sig í geymslum, þar sem þeir
hnipruðu sig saman eins og vesælir
veikir hundar. Og þótt menn slyppu
við þessar plágur, þá var skyrbjúgur-
inn, en hann stafaði af slæmu viður-
væri sökum skorts á ávöxtum og nýju
grænmeti. Menn fengu mikla verki í
vöðvana um allan kroppinn sem
brátt varð þakinn rauðlitum flekkj-
um. Þvínæst kom niðurgangur, mikl-
ar blóðnasir sem gaf til kynna hve
bólgið tannholdið var orðið veiklað.
Að sönnu leiddi þetta ekki alltaf til
dauða, en menn misstu tennur sínar
sem duttu úr þeim eins og skemmdir
stubbar. Að ekki sé minnst á sjón-
truflanir sem komu af því að lifa,
eftir því hver árstíðin var, við sífellt
myrkur eða sífellda birtu. (Það tekur
því ekki að gera einstakar athuga-
semdir við þessa stórkostlegu frá-
sögn alla af píslum frönsku sjómann-
anna á Islandsveiðum, en þó rétt að
minna á, að Frakkarnir komu upp
hingað í byrjun marz eða síðar og þá
nær j afndægri á vetri og fóru héðan af
miðunum í endaðan ágúst og voru
því hér ekkert í skammdeginu.
Það mun þó vera staðreynd að ís-
lenzka morgunbirtan að sumarlagi
var þeim amarleg og ekki við sjón
þeirra og reyndar heldur ekki geðs-
lagið.
En skelfilegastur af öllu var sá
sjúkdómur sem menn náðu sér í vilj-
andi. Hann tók sér lævíslega bólfestu
í líkamanum sem hann nagaði, líf-
færi eftir líffæri og í heilanum sem
hann drekkti í sviksamlegri sælu-
þoku. Þessi sjúkdómur nefndist
drykkjusýki“... „Sjúkdómslýsingin á
drykkjusýki franskra sjómanna tekur
yfir heila blaðsíðu (134) í bókinni, og
horfið til þess, sem síðar segir, þegar
þeirri lýsingu sleppir, því að enn var
nokkru að lýsa af því, sem angraði
frönsku sjómennina, og bregður nú
til lýsingar af veðurfari og náttúrufari
íslands...
„Og ef menn höfðu sloppið við
veikina, ef menn höfðu komizt hjá að
verða fyrir slysi á sjónum, þá var
þokan eftir, hún sem var svo dimm
að á hverri stundu mátti búast við að