Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 60

58
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
sjóhattinum, sem festur var með
reim undir hökuna, síðan hvarf hann
í aðra báru. Tíu sinnum var reynt að
bjarga honum, en árangurslaust,
þrátt fyrir ákafann. Það var engu lík-
ara en við ættum í höggi við sjálfan
djöfulinn. Hann sést ekki lengur
hann er áreiðanlega farinn sagði einn
skipverjinn. (Svona skynsamlegar
ályktanir eigum við úr okkar
sjómannssögu. Það var á vélbáti fyrir
vestan, að maður datt aftur af skutn-
um, og þótti sá heldur brokkgengur.
Formaðurinn var niður í vélarúmi,
og kemur upp, þegar maðurinn við
stýrið hrópar, að maðurinn hafi dott-
ið út, og nefnir um leið hver það sé.
Formaður kom þá upp í gatið og leit
aftur undan bátnum, en hinn þá
búinn að snúa bátnum, og formaður-
inn sá engan aftur undan, og sagði:
„Nei, nei, þetta þýðir ekkert, hann
er kominn til himnaríkis.“ Hann var
að flýta sér í róður og vildi sem
minnst tefja för sína, og alls ekki elt-
ast við mann, sem væri kominn alla
leið til himnaríkis.
„Ég hélt nú ekki hann yrði fljót-
ur þangað“ sagði sá sem stýrði.
Ekki var enska
uppeldisaðferðin skárri
egar íslenzkum lesanda og þá
ekki sízt íslenzkum sjómönn-
um finnst úr hófi keyra með-
ferðin á Yves frænda í sögu hans hér
á eftir, þá er margt að hafa í huga,
sem við ekki þekkjum til í okkar
skútumennsku og ekki heldur fisk-
veiðisögu okkar.
Maður gæti freistast til að halda að
við værum gæðafólk, Islendingar, ef
maður þekkti ekki innrætið hjá sjálf-
um sér, sem trúlega er líkt og al-
mennt gerist með þjóðinni. En þó við
náum kannski ekki því marki að kall-
ast gæðafólk, þá erum við, og þá sízt
sjómenn, ekki þær skepnur í okkur
sem víða kemur fram í erlendum sjó-
mannasögum. Frásögnin hér á eftir
er tekin úr bókinni Sailing Trawlers,
sem út kom í Englandi fyrst 1953, og
síðan endurútgefin 1970 og endur-
prentuð 1978. Frásögnin er í bréfi frá
skútumanni sem var á lífi 1953 til höf-
undar bókarinnar. Honum segist svo
frá:
„Þegar ég var 13 ára gamall hætti
ég í skóla og var ráðinn sem viðvan-
ingur til heiðursmanns sem kallaður
var hr. Ofgóður (Toogood) og átti
fjórar fiskiskútur. Ég var skráður á
eina þeirra, Lydia & Selina, 81 tonn,
í 13 vikna túr á íslandsmið. Við
veiddum með handfærum, röðuðum
okkur á síðuna með færin og ég fékk
tvö pence í premíu af hverjum fiski
sem ég kynni að draga, með starfa
mínum sem kokkur, og náði sömu
lengd og nam breidd fjögurra planka
í skipsþilfarinu. (Þessi fisklengd hef-
ur svarað tveim fetum eða 62 cm).
Minni fiskur var ekki talinn.
Það tók okkur hálfan mánuð að
sigla á íslandsmið og nærri því þrjár
vikur heimsiglingin. Fullgildir háset-
ar höfðu 18 shillinga á viku og fjögur
pence í premíu af því sem þeir drógu,
stýrimaður eitt sterlingspund á viku
og að auki fjagra pensa premíu af
drætti sínum en skipstjórinn var upp
á hlut. Þénusta mín eftir túrinn var 30
shillingar. Ég hafði ekki nema fjögur
pence í kaup á viku og ef viðvaningur
vann sér eitthvað inn aukalega með
fiskdrætti, voru þeir peningar lagðir í
banka Verslunarráðsins (The Board
of Trade office) og geymdir þar fyrir
hann. Lifrina úr fiskinum létum við á
tunnur, sem tóku 40 gallons og seld-
ust á 10 sh. tunnan.
Ég átti að kokka og skipstjórinn
kom í eldhúsið á hverju kvöldi, að
líta þar eftir pönnum og pottum,
hnífum og göfflum, og að allt væri í
röð og reglu hjá kokknum. Mig hafði
vantað eina skeið eitt kvöldið án þess
að taka eftir því. Skipstjórinn beið
með að gera athugasemd þar til ég
var sofnaður, þá vakti hann mig til að
leita að því sem vantaði. Hann sagði
mér ekki hvað það væri og ég varð að
byrja á því að hefja talningu á öllu
eldhúsdótinu og það tók tímann sinn
þar til ég fann að það vantaði eina
skeið. Hana varð ég að finna áður en
ég fengi að ganga til svefns á ný. Það
tók mig einn og hálfan klukkutíma
að hafa upp á skeiðinni. Henni hafði
verið stungið undir kaðalvafning um
mastrið af einhverjum hásetanum
sem hafði borðað úr grautarskál
sinni uppi á dekki. Ég passaði upp á
hlutina eftir þetta, og það held ég að
ég hafi fengið meira af höggum og
barsmíðum en góðum mat, og al-
mennt má um skipshafnir þessa tíma
segja, að viðvaningar hafi búið við
grimmd af hálfu skipsmanna.
Sem dæmi má nefna söguna af
skipstjóranum sem sá til kokks, létta-
drengs, vera að steikja fisk til morg-
unverðar. Skipstjórinn hafði séð til
drengsins inn um dyragætt og dreng-
urinn ekki orðið hans var. Þegar
hann hafði steikt fyrstu pönnuna
stakk hann upp í sig bita til að prófa
hvernig til hefði tekist um steiking-
una. Þetta sá skipstjórinn, gekk þá
inn og tók hönd drengsins og hélt
henni niðri í sjóðandi steikarfitunni á
pönnunni. Drengurinn varð svo óður
af sársauka að hann reif sig lausan,
stökk fyrir borð og týndist í hafið.
Skipstjórinn fékk einhvern tíma-
bundinn fangelsisdóm fyrir þetta til-
tæki, en það var fjölmargt sem ekki
kom fyrir rétt af meðferðinni á við-
vaningum þessa tíma. Skipstjórar og
stýrimenn voru mjög vondir við ung-
linga, kannski ekki allir, en þótt
nokkrir hafi verið góðir voru hinir
margir, sem voru vondir.“
Gamli maðurinn rekur svo áfram
lítillega sjóferðasögu sína, og segist
bera hennar þau merki, að önnur
hönd hans sé kreppt og litla fingurinn
hafi af kalið í frosti eftir langa hrakn-
inga í opnum báti þegar skip það sem
hann var á, strandaði á blindskeri í
Faxaflóa. En það er nú önnur saga.
Það er staðreynd, sem bæði á við
um Englendinga og Frakka, að skip
þeirra fyrr á tímum voru að hluta til
mönnuð af ruddalýð sem engan sinn
líka átti í óveðurslandinu, sem þeir
sóttu fiskinn til. Innræti manna fer
ekki alltaf eftir veðurlagi.
Þrældómur en ekki
örmagnan
Færaveiðarnar á skútunum
voru þrældómur fyrir þá,
sem mikið stóðu við færi sitt
og mikið drógu. Reyndar var ekki
allur erfiðismunurinn falinn í mis-
jöfnum drætti manna. Því fylgdi að
vísu meiri vöðvaþreyta að draga mik-