Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 64

62
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
sjó frá skipinu, kannski allt eins mik-
ið lárétt eins og lóörétt, og þá þurfti
að renna allt að tvöfalt meiru út af
færinu en dýpið var til botns. Það
varð ekkert skaklag á þessu og það
náðist ekki fiskur. Þegar svona var
komið var skipinu lagt til, seglum
hagrætt svo, að skipið hálsaði báruna
og lægi sem næst vindi. Þannig fóru
skipin vel með sig í öllu skaplegu. Ef
mönnum sýndist uppgangsveður í
aðsigi, var leitað vars og veðrið legið
af sér í vari. Þágat það síðan hent, og
það varð oft svo hjá Fransmönnun-
um á skonnortunum, að þær urðu að
liggja jafnvel dögum saman í byrleysi
inni á fjörðum, og enn gat skeð, að
skip gætu ekki leitað af miðum, sem
fisklaus voru, vegna byrleysis. Það
var þannig margt sem gat gefið færa-
mönnum góða hvíld.
Frakkarnir tóku áreiðanlega skakið
ekki útaf eins hátíðlega og Islending-
arnir. Það mátti sjá franskar skútur á
miðunum í góðu veðri án þess nokk-
ur maður sæist þar á dekki. Þá hefur
þeim þótt hann tregur og ekki nennt
að hanga yfir þessu og notað tækifær-
ið til að skreppa niður og fá sér
kexbita og rauðvínssnafs. Tilgerðin á
fiskinn var erfitt verk hjá skútu-
mönnum. Menn voru að paufast við
fiskitilgerðina í myrkri að vetrarlagi
og þá oft í misjöfnum veðrum, menn
höfðu þá ekki farið í fisktilgerðina
fyrr en of hvasst var orðið til að
skaka. Karbítljós komu ekki á skútur
fyrr en um 1903 og í lestum voru ein-
ungis kertaljós, því að þar máttu ekki
vera ljósfæri sem einhver lykt var af
og þá ekki olíulugtir.
Löndunin var erfiðasta verk
skútumanna, það bar öllum saman
um líka Fransmanninum Yves
frænda í sinni sögu.
Fransmennirnir stóðu nokkuð
einkennilega að verkinu, handlöng-
uðu allan fiskaflann á milli sín, mann
af manni, og sögðust gera þetta, af
því að það færi betur með fiskinn en
kasta honum til.
Yves frændi, segir frá löndun úr
franskri skútu, Bettínu, sem hann
var þá á. Það var um miðjan maí, að
þeir á Bettínu héldu af miðunum
inná fjörð, sem hann ekki nefnir, til
að bíða þar flutningaskips. Þeir biðu
í fjóra daga inni á firðinum í ágætu
veðri og eitthvað hefur liðið úr
skrokknum á þeim örmagnanin í
þeirri bið, enda veitti ekki af, að þeir
væru úthvíldir.
í Bettínu voru sextíu tonn af salt-
fiski og uppúr skipi, og segir Yves
meðalþyngdina hafa verið um 2 kg
og sýnir það, að Fransmennirnir hafa
dregið mjög ámóta fisk að þyngd og
íslendingarnir, en það halda margir,
að þeir hafi almennt dregið nokkru
stærri fisk. Það hefur ekki verið svo
eftir að kútteröld hófst hérlendis,
enda stunduðu þá hvorir tveggja
sömu mið, sem áður segir hættu Is-
lendingarnir fljótt að standa á smá-
fiski til að fá mikla fiskatölu. Það
varð illa þokkað. Tveggja kílóa
skútufiskur uppúr skipi hefur verið
um það bil 5 kg. fiskur uppúr sjó, eða
120-40 fiskar í skippund en í skip-
pundi voru 600 kg. uppúr sjó, sem
fyrr segir.
Þegar flutningaskipið loks kom
lagðist það síbyrt við Bettínu og
skipshöfn Bettínu raðaði sér þá upp
og tók til að handlanga fiskinn mann
frá manni. Þessi vinnubrögð tóku
vitaskuld tímann sinn, fiskatalan hef-
ur verið um 30 þúsund og Yves segir
löndunina hafa tekið tuttugu klukku-
stundir. Tveggja kg. fiskur hefur
náttúrlega ekki verið þungur á hönd-
um en þreytandi hefur þetta verk
verið, enda dregur Yves eða höfund-
ur sögu hans ekki dul á það í lýsing-
unni sem er svo hljóðandi:
„Að umferma sextíu tonn af fiski á
þennan hátt, kílómetra langur
skyttugangur, tuttugu stundir af tutt-
ugu og fjórum við stöðuga vinnu
(ekki er þess getið, hvað þeir voru að
gera þessa fjóra viðbótartíma) —
sem ætlaði að brjóta á mönnum bak-
ið og lima af þeim fæturna“ og skip-
verjunum á Bettínu þótti: „sem þeir
hefðu horfið frá því að vinna eins og
skepnur (við færadráttinn) til þess í
staðinn að vinna eins og galeiðuþræl-
ar.“
Það vekur svo spurningu lesanda,
hvernig Frökkunum tókst að brjóta á
sér bakið og lima á sér fæturna við
þetta verk.
Islenzkir sjómenn hafa alla tíð lagt
mikla áherzlu á mikil afköst og eru
enn líklega eina stétt íslenzks þjóðfé-
lags sem getur státað af meiri afköst-
um í sínu starfi en gerist með öðrum
þjóðum, en yfirleitt er sagður hér-
lendis ríkja hægagangur í vinnu-
brögðum en á móti langur vinnutími.
Sjóverk krefjast yfirleitt mikils
vinnuhraða, þau eru þess eðlis að
menn verða að flýta sér nær við hvert
verk, menn eiga afkomu sína undir
miklum afköstum og oft einnig hvíld-
artímann, og það er rótgróin lenzka
með íslenzkum sjómönnum að hraða
sér við vinnu og taka varla svo til
hendi að þeir ekki hraði sér hvort
heldur er í fisktilgerð eða vinnu við
veiðarfæri eða eitthvert viðvik á
skipinu.
Islenzku skútumennirnir hvorki
gátu né hefðu tekið í mál, að standa
eins að verkinu og Frakkarnir. Það
hefði bæði verið andstætt þeirra
vinnuanda og þeir höfðu heldur ekki
til þess aðstæður.
Löndun íslenzku skútumannanna
mátti fremur nefna galeiðuþrældóm
en handlöngun Frakkanna og íslend-
ingarnir gátu bæði skaddað bak sitt
og snúið á sér fæturnar, því að líklega
er það heldur djúpt tekið í árinni um
Frakkana við handlöngun sín, að
þeir hafi „brotið á sér bakið og limað
á sér fæturna.“
Engin var bryggjan í Reykjavík til
að landa við og skúturnar urðu að
liggja framá liöfn og landa öllum afl-
anum í uppskipunarbáta og róa þeim
síðan til lands og bera þar fiskinn upp
á handbörum lengi vel, en síðar not-
aðar kerrur. Þetta var feykilega erfitt
verk og gat verið hættulegt, ef ókyrrt
var í sjóinn á höfninni. Þegar þessu
streði var lokið tók við saltburður og
útskipun í skútuna, og vatnsburður-
inn varð þeim erfiður líka, tóku vatn
úr vatnspóstinum uppi í Aðalstræti
og fluttu vatnið til skips í tunnum
(síðar belgjum) og var þetta náttúr-
lega ekki lítið álag á mannskapinn
því að allt var þetta átakavinna, en
leiðindin ekki jafnmikil og í hand-
löngunarkerfi Frakkanna, sem hlýt-
ur að hafa valdið einhverjum þeirra
sinnisveiki að tína svona einn og einn
fisk þrjátíu þúsund talsins.