Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 75

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
73
af því að menn eru að herða sig til
bardaga eins og sjómennskan var
fyrrum, þar var ekkert sem hét
„elsku mamma". Umskipti Frakk-
anna voru þó af öðrum toga.
Almenningur varð þess ekki svo
mjög var þótt Frakkarnir væru yfir-
leitt drukknir við land, því þeir
drukku sig ekki, fremur en aðrir
dagdrykkjumenn, útúr fulla eins og
okkar skútukarlar, sem kysstust og
slógust á víxl og sungu: „Gæðasjór
með glæpafans, Grímur fór til and-
skotans“, milli þess sem þeir kyrjuðu
sálma.
Skiljanlega hefur legið vel á þeim
frönsku þegar þeir loksins höfðu fast
land undir fótum, gátu þvegið föt sín
og þrifið sig, fengu landgöngu-auka-
skammt af víni og höfðu fagrar konur
fyrir augum. Kannski hafa þeir feng-
ið að þreifa á einni og einni, hver
veit. Um það eru mörg munnmælin
þótt engin séu um það sannindin
nema einn og einn landsmaður sem
hefur yfirbragð sem ættað gæti verið
úr Frans. Þeim sögum fylgir að kap-
teinarnir frönsku hafi átt bestan
kostinn hjá kvenþjóðinni, því að yfir-
leitt hafi frönsku hásetarnir verið svo
illa á sig komnir, að konur töldu þá
ólíklega sér til yndisauka. En ekki er
þetta heldur með sannindum vitað,
og ekki heldur líklegt, því að nokkur
reynsla er af því að konur þessarar
einangruðu eyþjóðar hafi í forvitni
sinni til kynna af framandi mönnum
útlendra þjóða ekki ævinlega reynst
vandar að mönnum. Fróðleiksfúsar
eykonur eru sagðar öðrum konum
fúsari til að auka við þekkingu sína.
En það vín sem jók Frökkunum
gleði við land jók dapurleika mann-
lífsins um borð á veiðunum. Þar var
ekki staður til að gleðjast af víni,
miklu heldur verða af því skapvond-
ur og viðskotaillur. Það gat mörgum
orðið gott af því í harðræðum að fá
góðan brennivínssnafs; forðaði
áreiðanlega mörgum frá lungna-
bólgu, og þá var það rótsterkt
brennivín, einn góður snafs. Það var
áreiðanlega til á íslensku skútunum
að menn hefðu út í túr með sér pela
til að taka úr sér hroll ef þeir höfðu
blotnað í miklum kulda og orðið
gegnkaldir.
Frakkarnir virðast hafa verið lepj-
andi vín alla daga um borð og svo-
leiðis drykkja verkar náttúrulega
eins og að pissa í skó sinn. Menn
frískast eitthvað í augnablikinu við
snafsinn, en svo tekur við illt skap og
handarbakavinna þar til annar snafs
er fenginn og þannig koll af kolli sem
alkunnugt er. Menn drekka sig aldrei
út úr erfiðleikum, hvorki til sjós né
lands. Jafnt og snafsinn hressir, eyk-
ur flaskan vandræðin.
Aginn hefur verið miklu meira
kúgandi hjá Frökkunum en íslend-
ingunum. Þær erlendu þjóðir sem
stunduðu veiðar á Islandsmiðum
voru hernaðarþjóðir og það var bók-
staflega til þess ætlast að menn
kynntust þar heraga og fengju þjálf-
un til herþjónustu í sjóliðshernaði
sem fyrr er frá sagt. Bilið milli undir-
manna og yfirmanna var nær hið
sama og á herskipum. Undirmenn-
irnir áttu sér ekkert sjálfstæði gagn-
vart yfirmönnum sínum. Við atvinnu
sína verður þeim manni þrældómur-
inn þyngri, sem finnur sig þrælfastan
á fótunum, og missir mannlega virð-
ingu fyrir sjálfum sér. Hann er ekki
maður, heldur þræll. Trúlega er of
djúpt í árinni tekið í sögu Yves
frænda, að farið hafi verið með
frönsku hásetana sem skepnur.
Hann er greinilega ýkinn karlinn þó
þetta gæti verið nærri lagi. Yfir-
mennirnir virðast hafa átt sama rétt
og á herskipum til að kúska menn
sína ef þeim bauð svo við að horfa og
tala til þeirra eins og hunda. Skilin
milli yfirmanna og hásetanna hafa
verið alger.
Að þessu leyti var mannlífið allt
annað á íslensku skútunum. íslenskir
sjómenn hafa aldrei verið kúgaðir af
yfirmönnum sínum. Það var mikil
vinnuharka á íslenskum skipum og
misjafnt hvað skipstjórar blönduðu
mikið geði við háseta. Einkum þótti
stöku skipstjóri allstór uppá sig á
fyrstu togurunum; apaði það eftir
Englendingum sem kenndu okkur
togveiðar. En þetta fór fljótt af.
Hrokagikksháttur gekk ekki, því þá
héldu skipstjórarnir ekki góðum
mönnum til lengdar og þessi merki-
legheit áttu ekki við mörlandann.
Þrátt fyrir vinnuhörkuna umgeng-
ust skipstjórar yfirleitt háseta sína
eins og jafningja þegar vinnunni
sleppti, svo sem á stímum og við ýmis
tækifæri þegar stund gafst milli
stríða. Röbbuðu þeir þá við menn
sína og voru flestir hinir almennileg-
ustu. Þá þræluðu yfirmennirnir ekki
minna en hásetarnir.
Á skútunum voru það formenn af
árabátum sem urðu skipstjórar og
stóðu þeir við hlið hásetanna við færi
sitt og voru þannig í verki með háset-
unum. Ekkert haf gat því myndast
undir þessum kringumstæðum milli
háseta og yfirmanna.
Á íslenskum fiskiskipum var
mönnum ekki refsað fyrir annað en
ódugnað og það gerðist ekki fyrr en
komið var í land. Þeim var sagt upp
skipsrúminu.
Mikil vinnuharka var á íslenskum
skipum. Öllum, jafnt undir- sem
yfirmönnum, var kappsmál að hafa
sem mest upp. Og það voru ekki
aðeins auknir tekjumöguleikar sem
ýttu undir íslensku fiskimennina að
sætta sig við mikla vinnu, heldur áttu
menn metnað í sjómannsstarfinu.
Það var virðing að því að vera dug-
legur sjómaður. Þeir menn nutu ekki
aðeins virðingar um borð, heldur
einnig í landi með almenningi, á
þessum tímum sem sjómennskan var
almenningi tengdari en nú er orðið.
Menn sem höfðu orð á sér fyrir að
vera duglegir sjómenn gátu valið sér
góð skipsrúm. Sjómennskan var
mesta framavonin fyrrum. Ungir og
öflugir menn stefndu strax að því að
verða stýrimenn og síðan skipstjórar.
Miðað við að íslandsveiðarnar
voru Frökkunum nauðungarvinna,
hefur hinn almenni háseti ekki átt
neinn metnað í því starfi. Hans heit-
asta ósk var að fá tækifæri til að losna
úr því. Þessi skortur á metnaði í starf-
inu ásamt engri löngun til að framast
í því hefur enn verið eitt af því sem
gerði Frökkum mannlífið enn dapur-
legra en íslendingum. Þá er eftir að
nefna það sem kann að hafa verið ein
meginorsök bæða slysa og dapurs
mannlífs.
Frakkarnir áttu mikinn fiskiflota
fyrir landi á sjómennskutíma Yves,
25 þúsund þilskip að sagt var. Sá floti
hefur náttúrulega ekki allur verið