Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 78

76
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
urnar stærri. Skipin frá Paimpol voru
fá, og auk þess voru Paimpols-menn
miklum mun sparari á brauö sitt en
aðrir franskir fiskimenn. Brauð
hinna var flatar, ferhyrndar kökur.
Það var tvenns konar, skipstjórakex
og hásetakex. Skipstjórakexið var
miklum mun ljúffengara og var í
hærra verði en hitt. Það var allbrúnt
og frekar mjúkt og meyrt, en hitt var
hvítt, beinhart og blotnaði seint og
illa, en þótti þó á þeirri tíð sælgæti.
Paimpols-manna mátti helzt freista
til ríflegra brauðútláta með útprjón-
uðum vettlingum. Þeir voru sem sé
hinn listhneigði og vandláti aðall
meðal fiskimannanna frönsku.
Franska saltið var nokkuð gróft, en
þótti samt góð vara, og kartöflurnar
voru mjög mjölvismiklar og seðj-
andi, en ekki eins sætar og þær ís-
lenzku. Rauðvínið var misjafnt, en
aldrei heyrði ég gerðan greinarmun á
því konjaki, sem Flandararnir höfðu
upp á að bjóða. Það var bara franskt
konjak, sem þýddi sama og af-
bragðsvara.
Haukdælir höfðu löngum átt mikil
viðskipti við Fransmenn, og höfðu
Haukadalsbændur selt öðrum
franskar vörur. Þá tóku þeir og
prjónles í eins konar umboðssölu
fyrir ýmsa kunningja sína, einkum á
norðurströnd Arnarfjarðar. Ólafur í
Yztabæ, faðir Kristínar, Matthíasar
og Jóhannesar, hafði átt við Frans-
menn sérlega mikil viðskipti, enda
var hann sagður hafa verið óvenjuvel
fær í því máli, sem íslendingar og
Fransmenn töluðu, þá er þeir áttu
viðskipti. Fransmenn kölluðu hann
Lórens, og var hann svo mikils met-
inn hjá þeim, að fyrir kom, að menn,
sem óskuðu hjá þeim fyrirgreiðslu
eða voru nauðulega staddir meðal
þeirra, nefndu nafn hans sér til full-
tingis — og var sagt, að það hefði oft
dugað þeim vel að ákalla „Lórens po
den Haukadal.“ Matthías Ólafsson
skipti mjög við Fransmenn. Hann
mun hafa á ýmsan hátt greitt fyrir
þeim, verið eins konar ræðismaður
þeirra, og hann seldi mikið af
frönsku brauði, kartöflum og salti.
Margir hinna eldri Haukdæla — og
það jafnt konur sem karlar, gátu tal-
að við þá, og ég vissi til þess, að
Pompólskúta á íslandsmiðum.
Guðmundur Eggertsson í Höll fór út
í franskar skútur og sat að samræðum
við skipstjórana. Ekkert heyrði ég
um það, að kvenfólk í Haukadal
hefði nein afskipti af Fransmönnum,
en til voru gamlar sögur úr Dýrafirði
og Tálknafirði, sem bentu til þess, að
„ástand“ hefði verið til hér áður fyrr-
um — rétt eins og á hinum síðustu og
verstu tímum. Hollendingar notuðu
sem gjaldmiðil peninga, fatnað og
reyktóbak, sem var í knippum. Voru
þau kölluð arfaknippi meðal alþýðu
manna. Sagt var, að bóndi einn í
Dýrafirði um miðja 19. öld hefði
komið inn til konu sinnar og sagt:
„Treystirðu þér nokkuð, Jósabeta
mín? Hér er einn, sem býður stórdal
og skyrtu.“
Konan svaraði:
„Láttu hann bæta arfaknippi við!“
Annar kom til dóttur sinnar og
mælti:
„Sigga mín, hefur þú nokkurn hug
á að bjarga þér? Þeir eru nú hérna,
þeir frönsku, út við lækinn.“
Úr Tálknafirði heyrði ég þessa
slögu:
Bóndi nokkur lánaði Fransmönn-
um vinnukonu sína. Þeir fluttu hana
út í skip sitt, og þar dvaldist henni
góða stund. Loks fluttu þeir hana í
land, og fylgdi henni full brauð-
tunna. Bóndi fékk þá vinnukonunni
þrjár kökur. Hún sagði:
„Þakka þér fyrir, blessaður hús-
bóndinn! Þú gazt látið það vera að
víkja þessu að mér.“
Bóndi sagði:
„Æ, þakkaðu sjálfri þér, hræið
mitt!“
(Hér má stinga inn sögu svo að
ekki hallist á um landshlutana, að til
er saga að austan, og sú saga er frá
þeim tíma, að það varð mönnum
fangaráð við að lífga við líflitla skip-
brotsmenn, að leggja þá á læri
kvenna, en fyrri tíðar konur voru
heitfengar og höfðu læri holdmikil.
Þessa bragðs hafði verið neytt á
kotbýli einu, að hálfdauður Frans-
maður var lagður á læri húsfreyju.
Um nóttina vekur húsfreyja bónda
sinn sem lá í öðru rúmi með svofelldu
kalli:
— Hann er byrjaður.
— Segðu honum að hætta, sagði
bóndi.
— Það get ég ekki, sagði konan, ég
kann ekki frönsku —)
Hagalín lýsir Fransmönnum:
Fransmenn þeir, sem ég sá í
Haukadal, voru yfirleitt lágir vexti,
frekar gildir og sívalir á vöxt, brún-
eygir, jarphærðir eða svarthærðir og
skeggið brúnt, en skeggjaðir voru all-
ir þeir, sem annars var sprottin grön.
En innan um voru menn, sem stungu
mjög í stúf við fjöldann. Þeir voru
háir vexti og breiðvaxnir, grá- eða
bláeygir, ljósir á hár og rauðskeggj-