Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Síða 54

52
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
svarta og kolsvarta skútulífsbók úr
Frans. Við eigum fjölda sagna úr
okkar eigin skútulífi á tíma Yves
frænda, en þær mega allar heita ljós-
gráar hjá þessari kolsvörtu bók og
þykir okkur þó nóg um það harða
mannlíf, sem víða er lýst að verið hafi
á okkar skútum. Þar er þó alltaf eitt-
hvað skemmtilegt krydd í grárri sög-
unni, spaugileg atvik, kyndugir karl-
ar og draugur, ef ekki annað til að
punta uppá mannlífið.
Við höfðum haldið að flest hafi
verið líkt með okkar skútulífi og því
franska, en þó heldur verra hjá okk-
ur að segja um þrældóminn, vosbúð-
ina, vondan matarkost og lífshásk-
ann, og héldum það einnig fyrir satt,
sem Vilhjálmur Þ. Gíslason segir í
sinni sjómannasögu, að miklu meira
hafi verið gert til heilbrigðis- og ör-
yggis frönsku skútumönnunum en
okkar mönnum.
Ef ekki fylgdi sögu Yves frænda
heimild, sem við getum ekki véfengt,
þá hefðum við íslendingar líklega af-
greitt sögu hans með því, að maður-
inn hafi fæðst með dökk gleraugu og
sagan því ekki marktæk, nema um
hans eigið líf.
Forseti Islands ritar formálann,
sem fyrr segir, og telur að Yves líki
ekkert um mannahafið, það hafi
verið eins og hann lýsir.
Þá er það ekki aðeins að Forsetinn
hafi kynnzt karlinum sem hinum
mesta sómamanni og trúverðugum,
heldur hafði Forsetinn rannsakað
frönsk gögn í skjalasafni og fundið
þar heimildir, sem staðfestu sögu
mannsins,að því er lýtur að mannlíf-
slýsingum sögunnar.
Við íslendingar hljótum því að
velta því fyrir okkur, af hverju við
héldum franskt skútulíf skárra en
sagan lýsir. Nú er margt sem gæti
stutt þá skoðun, að Yves lýsi verri
hliðinni á þessu mannlífi, þar sem
honum er yfirleitt ekki bjart fyrir
augum í sögu sinni, fyrr en hann fær
konuna. Þær gera ýmist konurnar
eins og kunnugt er að lyfta mönnum
eða sliga þá. Yves er ekki nema fimm
úthöld á Islandsmiðum og nefnir
aðeins tvær skútur til sögunnar, sem
sagan gerist á, en hann mun þó hafa
verið á fleirum, en þessar tvær eru
greinilega hinar fyrstu og aðalskipin.
Nú er það svo í fiskiflotum allra
þjóða, að skiprúm eru ákaflega mis-
jöfn og aldrei sama sagan af neinum
tveimur, Yves getur hafa verið
óheppin með skiprúm. Það mætti til
dæmis ímynda sér það, að hann hafi
strax í byrjun lent í slæmu skiprúmi.
Föður hans hafði verið sagt upp
plássi á öðru skipi vegna heilsubilun-
ar, og því ekki ólíklegt að hann hafi
orðið að sæta lélegu skiprúmi fyrir
sig og son sinn. Síðan má heldur ekki
gleyma því, að Yves hafði aldrei
heyrt gott orð um þessar íslandsveið-
ar í sinni heimabyggð, og ekki ann-
að, en þeim fylgdi þrældómur, vos-
búð, og lífsháski og hann byrjar sjó-
mennskuna fullur haturs á þessu
starfi, og það sannaði sig strax allt
það versta sem hann hafði haldið.
Hann lifir síðan í þessu hatri og sér
allt með þeim gleraugum. Þá er og
Yves pólitískt andsnúinn þessu lífi og
rekur ógæfuna tii útgerðarmanna,
sem mati krókinn á þrældómi fiski-
mannanna. Enn er svo þess að geta,
að höfundur bókarinnar leggur sig
áberandi fram um að mála myndina
sem svartasta fyrir frönskum lesend-
um, sem öllu geta trúað um ísland og
íslandsmið svo langt í norðri.
En þótt við gefum okkur ýmsan
frádrátt af þessu tagi, þá kemur það
fyrir lítið, sagan verður svört eftir
sem áður og þá er ekki annað að
gera, en kryfja málið til mergjar í
hverju sá misskilningur okkar Islend-
inga liggi, að halda franskt skútulíf
hafa verið nokkru skárra en okkar,
en í reynd hafi það verið miklu verra.
Við höfum enga ástæðu haft fyrr en
með sögu Yves til að velta málinu
fyrir okkur frá því sjónarhorni og
þegar það verður nú gert, kemur í
ljós, að það eru margar orsakir til
þess að Frakkar eiga hér verra líf á
miðunum en okkar menn, sem áttu
þó ekki ofgóða ævina. Við höfðum
aldrei þekkt nema yfirborðið á þessu
franska skútulífi.
Kynni okkar íslendinga voru mikil
af frönskum skútumönnum, en ristu
ekki djúpt. Skútur beggja þjóðanna
lágu tíðum borð við borð á miðun-
um, einkum á Selvogsbanka, og Is-
lendingar gátu fylgst grannt með
veiðum Fransmanna, og hvernig þeir
stóðu að veiðiskapnum.
Þá voru og kynnin einnig all mikil
við land, margir Islendingar komu
um borð í franskar skútur og sáu þar
allan ytri aðbúnað og kynntust mat-
föngum Frakka í verzlunarviðskipt-
um, sem oftast voru á mat (kexi,
brauði, víni og prjónlesi).
Af þessum ytri kynnum til lands og
sjávar höfum við íslendingar sem
áður segir talið að aðstæður Frakk-
anna hafi um margt verið betri en
okkar skútumanna.
Það var ekki allur munur á út-
haldstímanum, en þess er náttúrlega
að gæta, að þegar íslenzku skútu-
mennirnir komu að landi til að leggja
upp afla voru þeir innanum sína
landsmenn og gátu fremur haft
spurnir af vandamönnum sínum, en
frönsku sjómennirnir.
Okkar skútumenn voru margir
hverjir allan úthaldstímann 6-7 mán-
uði fjarvistum frá heimilum sínum
eins og þeir frönsku. Þegar kúttera-
tíminn hófst, var útgerð þeirra mest
frá Reykjavík, og Reykjavíkurskút-
urnar voru mannaðar mönnum vest-
an af Fjörðum, eða austan yfir Fjall,
eða mönnum sunnan af Strönd. Þess-
ir aðkomumenn fóru ekki heim til sín
á úthaldstímanum, nema nokkur
mannaskipti gátu orðið á skipunum í
lok vortúrsins í enduðum maí, eða
byrjun júní, þegar stöku menn fóru
heim til að sinna búhokri sínu.
Islenzkir skútumenn bjuggu við
meiri þrengsli en þeir frönsku. Á okk-
ar skútum 50-60 tonna voru 12-13
menn eða jafnt og á frönsku 100 tonna
skútunum, og á okkar 80-100 tonna
skútum voru 22-24 menn eða álíka og
á frönsku 200 tonna skútunum.
Matarkostur okkar manna virtist
lakari en Frakkanna, eða sem nemur
muninum á þrumara og margaríni og
biskví og „hinu ljúffenga franska
brauði, sem engan átti sinn líka“,
segir um pompólabrauðið í formála
Forsetans, og Þorbergur Þórðarson
segir Skaftfellinga hafa hirt það
brauð sjóblautt á rekaströnd og étið
með góðri lyst, eftir að hafa þurrkað
það í sólskini. Það sjá allir að þetta
hlýtur að hafa verið gott brauð, sem
ætt var eftir þessa meðhöndlun.