Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 41

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
39
Nýfundnalands á þessum árum og
öfluðu þar venjulega miklu meira,
tvisvar og þrisvar sinnum meira. En
Nýfundnalandsveiðin var þeim til-
tölulega miklu verðminni en Islands-
aflinn. 1896 telja t.d. franskar hag-
skýrslur, að tæplega 12 miljón kíló af
Islandsfiski sé um 5l4 miljón franka
virði. En rúmlega helmingi meiri
Nýfundnalandsfiskur er metinn á
rúml. 6Vi miljón franka. Eftir alda-
mótin er aflinn enn svipaður, fram
um 1905, eða 8 til 1014 miljón kíló á
ári.
Þessar frönsku fiskiveiðar gengu
ekki ófriðar- og árekstralaust vegna
þess, hversu áleitnir Frakkar voru að
fara með usla inn á fiskimið íslend-
inga. Þótti þó jafnan erfitt eða tvísýnt
að ná rétti sínum hjá frönskum
stjórnarvöldum, sem drógu taum
sinna manna og létu svo sem þeim
þætti ekki taka því að rekast í smá-
munum, eins og veiðarfæratapi eða
öðrum þeim ýfingum, sem íslending-
ar urðu fyrir. Voru þeir þó stundum
hart leiknir og grálega. Frá 1877 er til
frásögn Valdimars Briem um ofsa
þeirra og ágengni. Feir komu það ár
tugum saman inn á grunnmið í Faxa-
flóa, drógu net landsmanna í hnúta
eða glötuðu þeim algjörlega og
skemmdu þannig veiðarfæri og
spilltu aflabrögðum og kom það hart
við menn, því að þá var fiskleysistíð.
Slíkan yfirgang sýndu bæði Frakkar
og Bretar þetta ár víða um land.
Frönsku skipin lágu stundum tugum
saman í landhelgi og jafnvel ekki
meir en fjórðung mflu frá landi. En
herskipin, bæði það danska og
franska, er áttu að gæta þeirra, lágu
þá í makindum inni á Reykjavíkur-
höfn og höfðust ekki að. - Frakkar
fiskuðu mjög sunnanlands.
Frakkar héldu útgerð sinni áfram,
mest frá Dunkerque, Paimpol og
Gravelines. Árið 1905 sendu Frakkar
hingað 174 skip með 3585 manna
áhöfn og öfluðu þeir þá nærri 19 þús-
und smálestir. Um þær mundir fór
útvegur þeirra mjög að breytast í
sömu átt og gerðist þá um aðra út-
gerð. Seglskipin fara að hverfa úr
sögunni og botnvörpungarnir koma í
staðinn. Þó kemur afturkippur í
frönsku togaraútgerðina 1911 og
fjölgar þá seglskipum aftur um skeið.
Franskri útgerð í heild sinni fór þá
heldur hnignandi, þó að flotinn væri
mikill. Frakkar munu þá hafa átt um
25 þúsund þilskip, auk margra tog-
ara. Utvegsbreytingin hafði það í för
með sér, að bein viðskifti flotans við
íslendinga í landi minnkuðu. Árið
1906 komu hingað enn yfirgnæfandi
flest seglskip, eða 162 á móts við 16
togara. Á næstu árum sífækkar segl-
skipunum og 1911 eru þau aðeins orð-
in 91, en togararnir 38. Á sama tíma
fjölgaði frönskum seglskipum við
Nýfundnaland úr 209 í 232. Franska
þilskipaútgerðin til íslands hélst
lengst frá Gravelines. Þaðan fóru 40
skip 1911 með 520 manna áhöfn.
Þessi skip fengu nærri hálfa aðra
miljón kfló af þorski, rúmlega 61 þús-
und kg af þorskalýsi, 32 þús. kg af
hrognum og 126 kg af ýmsum öðrum
þorskafurðum. Gravelines er smá-
bær skammt frá Dunkerque og
íbúarnir um eða innan við tvö þús-
und.“
Það sýnist svo í fljótu bragði að
nokkrir árekstrar verði með Forset-
anum og Vilhjálmi, að því er lýtur að
vinsældum Frakka hérlendis.
Svo er þó ekki. Yfirlitsgrein Vil-
hjálms er tekin úr stærri grein
„Frönsk íslandsútgerð“ og í þeirri
grein segir Vilhjálmur síðar, að
frönsku sjómennirnir hafi yfirleitt
verið velliðnir af almenningi hér á
landi. Forsetinn nefnir ekkert um
ágengni Frakka hér á miðunum enda
rekur Forsetinn sína sögu eftir
frönskum skýrslum og kynnum al-
mennings af Frökkum, en Vilhjálm-
ur styðst við íslenzkar frásagnir og
þar er auðvitað meira gert úr árekstr-
um á miðunum en í skýrslum Frakk-
anna og þessir árekstrar voru ekkert
á almennings vitorði hér á landi, þótt
þeim megi finna stað í skýrslum okk-
ar.
Það er náttúrlega sjálfgefið, að
þegar Frakkar eru hér með mörg
hundruð skip, þá hafi sókn þeirra tíð-
um komið í bága við okkar eigin
sókn. Hér verður nú rakin í ágripi
franska útgerðin, veiðarnar og
mannlífið.
Meira um gang sögunnar
Fiskveiðihéruð Frakklands
liggja eftir allri strandlengj-
unni frá Calais að norðan
suður um strönd Normandí, St.
Malóflóans, Bretagneskagans (Bret-
aníuskagi) og Biscayiflóans. Frakkar
á þessari strandlengju voru allt frá 10.
öld fram um 1900, ásamt Englend-
ingum og Hollendingum, mesta fisk-
veiðiþjóð Evrópu.
Sneið af frönsku strandlengjunni
nyrst er hluti af því svæði, sem liggur
um Niðurlönd og heitir Flandern, en
við Islendingar kölluðum Flæmingja-
land og íbúana Flæmingja en síðar
Flandrara. Normannar voru þeir aft-
ur kallaðir, sem bjuggu í Normandí,
kenndir til norrænna víkinga, og
Bretónar þeir sem bjuggu á
Bretagneskaganum, en þeir voru af
Keltum komnir.
Franskir Flandrarar frá Calais og
Normannar frá Dieppe hófu síld-
veiðar í Norðursjó um líkt leyti og
Englendingar hófu veiðar frá Yar-
mouth. Voru hollenskir Flandrarar
þá á sama róli og hinir hvorir tveggja.
Frakkar voru fyrirferðarmiklir í
þessari sókn fram á 17. öld að það dró
úr sókn þeirra vegna styrjaldar við
Spánverja.
Flandrarar hollenskir og franskir
eru sagðir hafa lært að salta fisk af
hinum þýsku Hansamönnum, og það
hafi verið um miðja 14. öld, og þá
hafizt þorskveiðar þeirra í Norðursjó
og frönsku Flandrararnir frá Calais
verið í þeirri sókn. Það hlaut náttúr-
lega margt að verða líkt með frönsku
Flöndrurunum og þeim belgísku og
hollensku, enda voru landamærin sí-
fellt að færast milli Frakklands og
Niðurlanda á óróatíma þessara alda.
Baskar á Spánarströnd voru braut-
ryðjendur í hvalveiðum norður í höf-
um, og einnig ásamt Enlendingum í
fiskveiðum á norðlægum slóðum.
Ekki er vitað hvenær Baskar fóru að
sækja til veiða við Nýfundnaland, en
haldið að það hafi verið á 15. öld, en
talið að þeir hafi dulið vandlega fund
sinn á þessum auðugu fiskimiðum
fyrir öðrum Evrópuþjóðum.
En í lok 15. aldar, eða 1497, kom