Eimreiðin - 01.12.1922, Síða 71

EIMREIÐIN
SÆMUNDUR FRÓÐI
327
hans týndist öll. Hann varð eins og stóreflis holur drangur,
sem gnæfði, vegna stærðarinnar, framan úr forneskjunni, en
var ekkert nema stærðin, innyflalaus. En hjá fólkinu er eins
konar »horror vacui«, skelfing við tómið, og fíkn í það, að
fylla tómið með einhverju, Sæmundur varð því alveg einstakt
ílát fyrir allskonar hugmynda fóstur andríkra manna, og var
þá ekki að því að spyrja, til hvers gripið yrði. Hann var eins
og ókannað land á landabréfi, stóreflis hvít auðn, og á þeirri
auðn gátu þjóðsagna smiðirnir íslensku hleypt Pegasusi sínum
eða skáldfáki á öllum kostum taumlaust. Ágæti Sæmundar, hið
raunverulega, varð ekkert annað en sá vermireitur, sem frægð-
ar undranjólinn dafnaði svo ágætlega í.
Vér getum nú sennilega enga hugmynd gert oss um það,
hvílík kynstur hafa verið sögð af kynjasögum um Sæmund á
liðnum öldum. Sögur þær, sem vér nú eigum um hann í þjóð-
sögum Jóns Árnasonar sýnast flestar vera fremur nýjar í þeirri
mynd, sem þær eru þar. En af því megum vér með engu
móti draga þá ályktun, að sögur hafi ekki verið af Sæmundi
sagðar fyrri en nýlega. í þessu efni má líkja Sæmundi við
stórt og ævagamalt tré, sem klæðist á ári hverju nýju lauf-
skrúði, og má ekki af aldri blaðanna draga ályktun um það,
hversu lengi tréð hafi laufskrúð borið. Það má hafa fyrir satt,
að kynjasögur hafi sagðar verið af Sæmundi öldum saman, eins
og sjá má af sjálfri Jónssögu, en eigi ávalt þær sömu eða með
sama hætti. Tréð fellir gamla laufið og klæðist nýju með nýju
sumri. Sögurnar breytast, sumar hverfa og nýjar koma i stað-
inn og aðrar taka stakkaskiftum eftir smekk og tíðaranda.
^að eru líka tímaskifti að því, hve mikið er af slíkum sögum
smíðað, og sömuleiðis tímaskifti að því, hve frægur og hug-
þekkur hver einstaklingur er þjóðinni. Sæmundur hefir átt sína
vetur og lauffallstíma, og svo aftur sín sumur með nýjum
blóma. Þegar fornaldar fræðin voru vanrækt og fornöldin
hliknaði í hugum manna, hefir Sæmundur orðið að fylgjast
þar með, og risið svo upp með henni aftur á nýjan leik. Af þessu
Seta menn séð, að það þarf ekki að vera rétt, og er líklega
alls ekki rétt, sem dr. Guðbrandur Vigfússon, sá vitri og fjöl-
h’óði maður, segir í formálanum fyrir Þjóðsögum Jóns Árna-
s°nar, að sögurnar um Sæmund fróða muni hafa farið að