Eimreiðin - 01.10.1925, Qupperneq 35

U'MREIÐIN
NV]AR UPPQÖTVANIR
319
símfregnir að ræða. Það væri því mikilsvirði að fá öðru
nvoru á einum stað yfirlit yfir markverðustu nýjungar í þess-
Urn efnum. Skal að þessu sinni drepið á nokkrar merkustu
uPPgötvanir síðustu ára og nýjar skoðanir á ýmsum þeim
‘VHrbrigðum, sem vísindin hafa verið og eru að glíma við.
C-kki verður unt í stuttri tímaritsgrein að fara ítarlega út í
ln ýmsu atriði í sambandi við þær rannsóknir, sem hér
Verður minst á, enda sumar þeirra ærið flóknar og lítt skilj-
anlegar öðrum en sérfræðingum. En ekki verður hér annars
Setið en þess, sem góðar heimildir eru fyrir.
Eftir að hinir miklu stjörnuturnar voru reistir víðsvegar um
e*m og þó einkum síðan stjörnustöðin á Wilsonsfjalli í Kali-
°rníu var fullgerð, hefur hver uppgötvunin rekið aðra í
^ÍÖrnufræði. Um þær nýjungar var fróðleg ritgerð í síðasta
e‘h Eimreiðarinnar, og má vísa til hennar. Aðeins skulu
*ekin hér fram nokkur atriði.
Eyrir fáum árum síðan sýndi nafnfrægur eðlisfræðingur við
askólann í Chicago, Albert háskólakennari Michelson, fram á
Pað, hvernig hægt væri að mæla stærð stjarna. Eins og vér
v'tum eru stjörnurnar afarstórir hnettir, margir þeirra stærri
en sólin, sem er 1384500 kílómetrar í þvermál, eða sem næst
sinnum stærri að þvermáli en jörðin. Mælitæki þau, sem
'ehelson fann upp, voru set í samband við stjörnustöðina á
usonsfjalli, og hefur tekist að mæla þvermál allmargra
Sf,arna- Stærsta stjarnan, sem enn hefur verið mæld, heitir
nfares, og er þvermál hennar lengra en braut jarðar kring
Uln sólu. Ef til vill er unt að gera sér örlitla hugmynd um
^ærð þessarar stjörnu, þegar vér minnumst þess, að meðal-
raði jarðar kring um sólu er 30 kílómetrar á sekúndunni og
Íörðin er þó heilt ár að renna einu sinni braut sína kring
nrn sólu. Þvermál stjörnunnar Antares er með öðrum orðum
me'ra en 946.080.000 kílómetrar.
, Alveg nýlega hefur stjarna ein verið mæld, sem breytir í
S'fe»u bæði birtumagni sínu og stærð. Þessi stjarna heitir
ira og hefur einnig verið kölluð undrastjarnan, vegna þess-
ara eiginleika sinna. Hún minkar og stækkar á víxl, líkt eins
°9 risavaxin sápubóla, og nemur þessi stærðarbreytileiki henn-
ar 'Piljónum mílna.