Eimreiðin - 01.10.1939, Síða 86

430
RITSJÁ
bimrbiðin
sem kirkjutrúarmenn halria að taki við eftir dauðann, er ekki annað en
sjálfur iiinn sanni vtruleiki, sem vér lifum i nú jiegar. En liann iiggur
um of falinn á hak við skynheiminn, sem er ósannur og óvirkilegur, og
verða menn að læra að greina liann frá til þess að geta lifað sönnu lífi
hæði efnislegu og andlegu. Eftirtektarvert er að efnisvísindi vorra tínui
staðfesta þetta. Þau verða að draga upp hlutræna (objektiva) mynd af
öllum sínum rannsóknarefnum, vegna þess hvað liið skynlega (súbjek-
tiva) viðhorf er villandi. Augað sýnir oss t. d. aðeins óverulega yfirborðs-
ljósmynd, sem er ekki i neinum ákveðnum mælikvarða, heldur fer mink-
andi hæði til hliðanna og i dýptina, og er hvi öll skökk og skæld. Himin-
geimurinn verður t. d. að innbognum kúlufleti og hin miklu sólnakerfi
að örsmúum ljósdeplum. Að likamiegum skvnfærum er maðurinn álíka
og að sumu leyti ver útbúinn er skepnurnar, og duga þau honum aðeins
til að lifa eins og skepna. Alt livað hann hefur gert hærri kröfur, liefur
hann orðið að gripa til sinna andlegu liæfileika. Hinar geysilegu frani-
farir nútímans á efnissviðinu rekja rætur sínar til hinnar andlegu vakn-
ingar 18. aldarinnar, er leiddi af sér það, sem kalla má með réttu upP"
götvun náttúruvisindanna — þá uppgötvun, að lilutirnir eru ekki eins
og þeir sýnast, heldur liafa þeir ósýnilegt eðli og lögmál, sem liægt er
])ó að læra að þckkja með kerfishundnum tilraunum og ná tökum á, án
þess að leita miiligöngu guðlegra afla, góðra og illra með bænum, áköll-
unum, seiði og særingum. Þar sannaðist ioksins hin gamla staðhæfing
Vedaspekinnar og annara fornra fræða, sem og Kristur áréttaði, að
mennirnir væru sjáifir guðir, ]>. e. a. s. svo langt sem liin sanna þekking
])eirra nær og gefur þeim tök á náttúrukröftunuin.
En einkennilegt er það, að á sviði samneytis og félagsmála er enn ríkj-
andi liið frumstæða, óvirkilega hlekkingarástand skynheimsins. Mönnun-
um hefur ekki ennþá tekist að koma auga á hina réttu aflciðingu af sigri
vísindanna, sem er sú. að öll hin fyrri aðalstriðsatriði manna og ])jóða i
milli eru nú raunverulega úr sögunni — að nú er ekki lengur um neitt
að berjast — nú er opnaður nýr heimur með allsnægtir handa öllum. Og
þvi ætti kepnin að hætta að snúast um ]>að að ræna náttúruna og ræna
hver annan og fara að beinast að því að rækta liinn óendanlega akur
fenginnar ]>ekkingar og uppskera þaðan öll þau lifsþægindi, sem ver
hingað til höfum stritað og harist fyrir og þar að auki mörg, sem oss
hafði aldrei dreymt um. — Enginn efi er á þvi, að hin austrænu fræði
geta á ýmsan hátt stuðlað að því að glæða og styrkja svo andlegt lif her
á Veslurlöndum, að ])jóðirnar geti raunverulega hagnýtt sér sinar eigm
uppgötvanir og framfarir, i stað þess að kafna undir þeim, eins og lielzt
horfir nú við. H. J■
ÍSLENZK FORNRIT VIII: VATNSDÆLA SAGA, HALLFREÐAR SAGA,
KORMÁKS SAGA, HRÓMUNÓAR ÞÁTTUR HALTA, HRAFNS ÞÁTTUR
GUÐRÚNARSONAR. Einar Ú. Sveinsson gaf út. Rvik 1939 (Hið isl. forn-