Eimreiðin - 01.10.1939, Page 91

eimreiðin
RITSJÁ
435
næsta fróðlcgur lestur fyrir alla þá hina mörgu, sem um þjóðfélagsleg
vandamál iiugsa og hafa hug á að kynnast þeim sem bezt. Þær eru fróð-
legur iestur ekki sízt vegna þess hve sjónarmið höfundanna eru and-
stæð og ólík, enda þótt sama takmarkið vaki fyrir báðum: aukin far-
sæld og hamingja mannanna. En að lestrinum loknum er það einkum
ein spurning, sem leitar í liugann: Er nokkurt þjóðfélagslegt kerfi þess
niegnugt, út af fyrir sig, að færa mannkyninu varanlega og sanna ham-
nigju? Höfum vér ekki séð allar þessar stefnur og þjóðfélagslegu hreyf-
'ngar risa eins og öldufalda á hafi tímans upp aftur og aftur í ótal mynd-
nni, án þess að skilja eftir varanleg áhrif tii aukinnar farsældar? Geta
yfirleitt ytri valdhoð og fyrirmæli gert mennina farsæla? Reynslan sýn-
lst sanna hið gagnstæða. Ástandið i heiminum, eins og nú standa sakir,
synist ekki gcfa mikla ástæðu fvrir stjórnmálamennina til að vera upp
nieð sér af umbótunuin. Hin sanna farsæld fæst aldrei nema fvrir ianga
taráttu hvers einstaklings við að sigra sjálfan sig, sitt lægra eðli, og þá
baráttu hlýtur hver maður að heyja fyr eða siðar án alls tillits til ytri
forma. Þeir fáu, sem eiga þá baráttu að haki sér og hafa náð hinni full-
komnu farsæld hið innra með sér og öðlast þann frið, sem er æðri öllum
skilningi, þeir fá að jafnaði litla áheyrn. Og af hverju? Af því að þeir
5oða aldrei fólkinu guil og græna skóga né heita þvi að gera það að vold-
uSn þjóð eða flokki. Rödd hinna sönnu siðhótafrömuða er ætíð rödd
^rópandans i eyðimörkinni, og hann er ætið við þvi húinn, að verða að
standa einn og yfirgcfinn. Þá fyrst reynir á manndóminn þegar standa
s^al eða falla með liugsjónum sjálfs sín. Einar Benediktsson segir i kvæð-
llJu Stórisandur:
„Að standa einn. Já, útlaginn er rikur;
hans andi er himinfær og guði líkur.“
^*g Ibsen lætur göl'ugmennið og mannvininn standa einan og yfirgefinn,
111 ]>ó fagnandi, í lok leiksins Þjóðníðingurinn. Slíkt er hlutskifti liinna
au, sem brotið hafa brautina á enda. Rrautina þá verður hver einstakl-
'ngur að brjóta einn og óstuddur, og á þeirri leið verða allir veraldarinnar
,SJnar að einskisverðum hégóma. Sv. S.
Jaltob Jóh. Smári: UNDIR SÓL AÐ SJÁ,— KvœÖi,— Rvik 1939. Ljóða-
safn þetta, sem kom út á fimmtugsafmæli skáldsins, hefur það sameigin-
L'gt við eldri ijóð sama höfundar, að ltvæðin eru nálega undantekningar-
anst ijúf 0g þýð bæði að efni og formi. Höfundurinn virðist líta svo á,
að óðlistin sé fyrst og fremst tæki til að liafa áhrif á tilfinningalifið,
opinbera fegurð og samræmi, kenna mönnum að koma auga á þetta og
njota þess. Það er sami listarmælikvarðinn og eitthvert snjallasta ijóð-
s^ald, sem uppi hefur verið, ameríska skáldið Edgar Allan Poe, lagði
sJa]fur á ljóðagerð sína og annara. Og vissulega er þessi skýrgreining á
Jóðlistinni sigild og sú eina rétta, að þvi er kendarljóð snertir. En það
er einmitt kendarljóðgerðin, sein Jakob Jóh. Smári leggur langmest stund