Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Side 26

AD GREINA MOZART FRÁ MENDELSSOHN
gerðum einkennum hverrar stíltegundar í formi undirhugtaka (taktfast slag, jafnar
hendingar o.s.frv.) í þeirri von að slík sundurgreining hjálpi þeim að sértaka stílein-
kenni þekktra tóndæma hvers stíls og yfirfæra á ný. Ég hafði sérstakan áhuga á að
kanna áhrif slíkra upplýsinga þegar í hlut eiga skyldar stíltegundir í tónlist þar sem
„dæmigerð" einkenni annars stílsins geta hæglega einkennt ákveðin tilvik hins.
Klassískur og rómantískur tónstíll urðu fyrir valinu þar sem þeir uppfylltu vel þetta
skilyrði. I Töflu 1 kemur fram, hvernig þessir stílar eru gjarnan kenndir byrjendum
í formi tónfræðilegra undirhugtaka. Vandinn er sá að hver sú vísbending sem þar
er hefur fjölmargar undantekningar. Tilgáta mín var því sú að kennslufræðilegur
ávinningur upplýsinga á borð við „rómantískur stíll einkennist oft af þykkum tón-
vef" kynni að orka tvímælis, a.m.k. þegar í hlut eiga nemendur með takmörkuð
kynni af sígildri tónlist. Ég hafði tvenns konar ástæðu til að draga í efa jákvæð áhrif
slíkra upplýsinga á stílhugtakamyndun. Önnur varðaði breytileika tónstílanna
sjálfra, t.d. einkennir þykkur tónvefur sum rómantísk tónverk en ekki önnur; klass-
Tafla 1 Einkenni á klassískum og rómantískum stíl
KLASSÍSKUR STÍLL RÓMANTÍSKUR STÍLL
Taktfast, „létt" slag. Sveigjanlegur hraði slagsins (rubato).
Jöfn lengd hendinga (lengdir „ríma"). Ójöfn lengd hendinga (lengdir „ríma" ekki).
Hendingaskil skýr, ákveðin og tíð, þ.e. margir hvíldarpunktar (kadensar). Óslitin, samfelld laglína með fáum hvíldarpunktum algeng, en jafnar hendingar einnig algengar.
Tónvefur þynnri og gisnari en í rómantík. Tónvefur oft þykkur.
Hljómar stefna að ákveðnu marki. Hljómar oft óræðir (ekki eins stefnufastir og í klassík). „Krómatík" (tónum þríhljómsins breytt) skapar oft spennu og óræðni.
Þessi einkenni eru dæmigerð fyrir stíllýsingar sem kennslubækur láta nemendum í té, t.d. Ratner (1977:293) og Þórir Þórisson (1994:94).
24