Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Qupperneq 45

SIGRÚN AÐALBJARNARDÓTTIR
KRISTJANA BLÖNDAL
TÓBAKSREYKINGAR
OG HASSNEYSLA REYKVÍSKRA
UNGLINGA OG VIÐHORF ÞEIRRA
TIL SLÍKRAR NEYSLU
í þessari rannsókn, sem er með langtímasniði, voru tóbaksreykingar og hassneysla unglinga
ígrunnskólum Reykjavíkur kannaðar bæði pegar þeir voru í9. bekk vorið 1994 og í 10. bekk
1995. Helstu niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að í 9. bekk reyktu hlutfallslega fleiri
stúlkur (20%) en piltar (15%) en algengara var að piltarnir reyktu fleiri sígarettur á dag en
stúlkurnar. Þessi munur á tóbaksreykingum stúlkna og pilta máðist út í 10. bekk (22% á
móti 24%) sem einkum mátti rekja til þess að á milli ára hækkaði hlutfall pilta sem reyktu.
Tæplega helmingur unglinganna sagðist hafa prófað að reykja 13 ára eða yngri og 10%
byrjað að reykja daglega á peim aldri. Viðhorf peirra til tóbaksreykinga og til áhættu, sem
fylgir reykingum, voru svipuð á milli ára. Hins vegar voru þeir unglingar jákvæðastir í
afstöðu sinni til reykinga sem höfðu reykt (miðað var við oftar en tvisvar sinnum), og skipti
þar ekki máli hvort þeir voru nýbyrjaðir að fikta eða ekki. Stúlkum, sem bjuggu hjá móður
og sambýlismanni, var hættara við að fikta við reykingar en hinum sem bjuggu hjá báðum
foreldrum eða móður. Þeir unglingar, sem sögðu vini sína og foreldra reykja, voru líklegri
til að reykja en hinir.
í 9. bekk höfðu 4,4% unglinga prófað hass en 12,4% í 10. bekk. Fleiri piltar en stúlkur
höfðu reykt hass. Flestir unglinganna prófuðu hass fyrst 14 eða 15 ára. Almennt voru
viðhorf til hassneyslu neikvæð, þótt hlutfallslega færri væru mjög á móti hassneyslu í 10.
bekk en í 9. bekk. Tengsl komu fram á milli áhættuþáttanna þriggja: tóbaksreykinga, áfeng-
isneyslu og hassneyslu. Afþeim, sem reyktu að staðaldri, drukku nær allir bæði árin. Auk
þess hafði fimmtungur þeirra, sem reyktu í 9. bekk, og um 40% þegar í 10. bekk var komið,
prófað hass. Ríflega 80% unglinga í 9. bekk og þrír afhverjum fjórum í 10. bekk, sem prófað
höfðu hass, sögðust bæði reykja og drekka. Við samanburð á þeim, sem aldrei höfðu prófað
hass, hvorki í 9. bekk né i' 10. bekk (hópur 1) og þeim sem höfðu prófað hass í 10. bekk en
ekki í 9. bekk (hópur 2), kom í Ijós mikill munur á tóbaksreykingum og áfengisneyslu, síðari
hópnum í óhag. Afar hátt hlutfall hóps 3, þ.e. þeirra sem höfðu prófað að reykja hass í 9.
bekk, reykti sígarettur og drakk áfengi oft og mikið í senn þegar í 9. bekk. Hlutfallslega
reyktu færri í hópi 2 en í hópi 3 bæði í 9. og 10. bekk þótt reykingar fyrrnefnda hópsins
hefðu aukist á milli ára. Einnig kom fram munur ísömu átt á áfengisneyslu hópa 2og3 í 9.
bekk, sem hvarf þó þegar í 10. bekk var kotnið.’
* Vísindaráð íslands, hug- og félagsvísindadeild, og Rannsóknasjóður Háskóla íslands veittu Sigrúnu Aðal-
bjarnardóttur styrki til rannsóknarinnar. Aðstoðarfólki hennar við rannsóknina eru þökkuð vel unnin störf.
Skólastjórum Reykjavíkurborgar, nemendum sem þátt tóku í rannsókninni, kennurum þeirra og foreldrum eru
einnig færðar bestu þakkir. Loks er umsagnaraðilum af hálfu ritstjórnar þakkað fyrir þarfar ábendingar.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 5. árg. 1996
43