Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Side 60

TÓBAKSREYKINGAR OG HASSNEYSLA ___________________________________________
FYLGT ÚT HLAÐI
Margt kemur fram í þessari rannsókn sem bendir til þess að herða þurfi róðurinn í
forvarnarstarfi gegn vímuefnanotkun unglinga. Hér verður fyrst fjallað um helstu
niðurstöður um tóbaksreykingar unglinga, þá hassneyslu þeirra og loks um tengsl
á milli þessara tveggja áhættuþátta og áfengisneyslu.
Tóbaksreykingar
Fyrst skal nefna að niðurstöðurnar benda til þess að stór hópur unglinga hafi aldrei
prófað að reykja sígarettur (9. bekk, 45%; 10. bekk, 38%) eða prófað það í 1-2 skipti
(9. bekk, 18%; 10. bekk, 14%). Tæpur helmingur unglinga prófar hins vegar fyrst að
reykja 13 ára eða yngri og tíundi hver unglingur segist hafa byrjað að reykja dag-
lega 13 ára eða yngri. Þá lítur tæpur fimmtungur unglinga í 9. bekk svo á að hann
reyki og tæpur fjórðungur þegar komið er í 10. bekk. Af þessu má sjá að þótt margir
unglingar hafi ekki prófað að reykja hlýtur hlutfall þeirra sem reykja að teljast hátt,
ekki síst þegar tillit er tekið til þess hve ungir þeir eru. Að auki virðast margir fikta
við reykingar og eru því einnig í áhættuhópi, sérstaklega þegar haft er í huga
hversu ávanabindandi reykingar eru.
I 9. bekk eru stúlkur líklegri en piltar til að reykja að staðaldri. Sá munur er ekki
lengur fyrir hendi þegar þau eru komin í 10. bekk, en hlutfall pilta sem reykja
hækkar á þessu tímabili. Þessar niðurstöður styðja nýlegar vísbendingar um að
daglegar reykingar hafi aukist meira hjá piltum en stúlkum á allra síðustu árum, en
allt frá 1974 til 1990 reykti hærra hlutfall stúkna en pilta í efri bekkjum grunnskóla
(Þorvarður Örnólfsson 1994). Erlendar rannsóknir hafa einnig sýnt að stúlkur eru
líklegar til að byrja fyrr að reykja en piltar (Duncan o.fl. 1995).
Erfitt er að bera hlutfall þeirra unglinga sem reykja samkvæmt þessari rann-
sókn nákvæmlega saman við fyrri kannanir hér á landi, þar sem hér er miðað við
bekk (9. bekkur, 10. bekkur) en t.d. í fyrrnefndu yfirliti Þorvarðar Örnólfssonar
(1994) er miðað við fæðingardag og ár. Gagnasöfnun í þessari rannsókn fór fram í
síðara skiptið 4.-20. janúar 1995 (18 skólar, en einn skóli þó um mánaðamótin
janúar/ febrúar) og má því ætla að fáir þátttakenda í 10. bekk hafi náð 16 ára aldri.
Könnun héraðslækna og Krabbameinsfélagsins fór fram vorið 1994 og miðast 16 ára
hópurinn við þá sem urðu 16 ára fyrir 1. apríl það ár. I þessu ljósi skal fara varlega í
að túlka þann mun sem fram kemur á reykingum í þessum tveimur könnunum, en
í könnun héraðslækna og Krabbameinsfélagsins kom fram að í hópi 16 ára unglinga
í Reykjavík reyktu 19% stúlkna og 26% pilta, en í hópi 15 ára unglinga 20% stúlkna
og 15% pilta (sama rit). I þessari rannsókn reyktu 22% stúlkna og 24% pilta í 10.
bekk (nær allir eru enn 15 ára) og virðast því niðurstöðurnar, einkum í tilviki pilta,
vera nær niðurstöðum í 16 ára hópnum en 15 ára hópnum í könnun héraðslækna
og Krabbameinsfélagsins. Hins vegar er hlutfallið í 9. bekk í þessari rannsókn, þar
sem einhverjir unglingar eru enn 14 ára en aðrir þegar orðnir 15 ára (könnun í mars
1994), nákvæmlega það sama og fram kemur meðal fyrrnefndra 15 ára unglinga í
könnun héraðslækna og Krabbameinsfélagsins (þ.e. 20% stúlkna, 15% pilta). Með
hliðsjón af þessu má spyrja hvort reykingar ungmenna séu enn að verða almennari.
58