Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Side 73

GUNNAR E. FINNBOGASON
árangur einstakra skóla og bera saman við aðra. Slíkt mat er einnig dýrt í fram-
kvæmd og gefur ekki einhlítar niðurstöður.
SKÓLAR MEÐ SÉRSTÖÐU
Til að gera skólana eftirsóknarverða að mati frjálshyggjumanna er mikilvægt að
þeir skapi sér sérstöðu og höfði til ákveðinna markhópa með námstilboðum sínum.
Hugmyndin um skólanámskrá er hluti af þessari umræðu en í henni setur hver
skóli fram stefnu sína og meginmarkmið. Gerð er grein fyrir námstilhögun, við-
fangsefnum og valmöguleikum sem skólinn býður upp á.
Hugmyndin um aukið valfrelsi innan skólans er ekki ný, því í grunnskóla-
lögunum frá 1974 var gert ráð fyrir töluverðu valfrelsi nemenda í tíunda bekk
grunnskólans. Minna varð úr framkvæmdum, m.a. vegna fjárskorts og skorts á
námsefni. Það má vel hugsa sér, sérstaklega í efstu bekkjum grunnskóla og fram-
haldsskólunum, að skólar skapi sér sérstöðu hvað varðar námsframboð og sérhæf-
ingu í vissum námsgreinum. 1 framhaldsskólanum hafa valmöguleikar innan
ákveðinna brauta í áfangakerfinu verið litlir. A mótunarárum áfangakerfisins, upp
úr 1970, var því m.a. talið til tekna að kerfið gæfi mikla möguleika á frjálsu vali
nemenda. Þróunin virðist hafa orðið önnur því valmöguleikar nemenda í dag eru
ekki miklir. Ekki er við kerfið sjálft að sakast í þessu efni, því að það býður upp á
þessa möguleika, heldur við innra skipulag skólanna og fjármagnsskort.
Hugmyndin um móðurskóla eða kjarnaskóla er ein útfærsla á hugmyndinni um
sérstöðu. í skýrslu Nefndar um mótun menntastefnu (1994:73) er þetta þannig orðað:
Heimilt verði að stofna kjarnaskóla fyrir einstakar starfsgreinar eða starfsflokka í
samvinnu við viðkomandi starfsgreinasamtök til að hafa forgöngu um þróunarstarf
á því sviði. Fulltrúar samtaka atvinnurekenda og launþega í viðkomandi starfs-
greinum eigi sæti ístjórn verkefnis um kjarnaskóla í tilraunaskyni.
Kjarnaskólinn sérhæfir sig fyrir tilteknar starfsgreinar eða starfsgreinaflokka og þar
skal fara fram skipulegt þróunarstarf í starfsnámi í samvinnu við aðila í atvinnu-
lífinu.
Ef valfrelsi er aukið þá ættu nemendur að geta valið sér skóla á grundvelli
skólanámskrár og kennsluskrár skólanna. Þetta er í beinni andstöðu við núverandi
stefnu að framhaldsskólarnir séu hverfisskólar. Þrátt fyrir að þetta fyrirkomulag sé
sveigjanlegt að einhverju marki þá hafa sumir framhaldsskólar litið á slíka úthlutun
sem nauðsyn til að eiga tilverurétt. Einnig veður að gera kröfu um að þær upp-
lýsingar, sem skólinn sendir frá sér, gefi rétta mynd af starfsemi hans þannig að
upplýsingarnar séu ekki misvísandi. I Bandaríkjunum er mikil óánægja meðal
foreldra sem halda því fram að háskólar auglýsi þekkta prófessora sem kennara í
byrjunaráföngum á háskólastigi til að laða að nemendur en síðan sé raunin önnur
þegar námið hefst, þá kenni óreyndir stundakennarar á þessum námskeiðum.
Vissar háskólastofnanir eiga yfir höfði sér málaferli vegna þessara vanefnda.
Um leið og skólunum verður leyft að skapa sér ákveðna sérstöðu og nemendur
fá frjálsar hendur um val á þeim, skapast strax samkeppni milli skólanna um nem-
71