Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 16

14
nægilega vel eftir lífsskilyrðum sínum, dregst aftur úr
og deyr (dánarval). Auðvitað velur náttúran ekki
úr vísvitandi, heldur lifir það, sem lífvænlegast er, en
liitt sígur fyrir ofurborð og deyr. Aftur á móti velja
hinar skyni og skynsemi gæddu lífverur úr öllu því, er
þær skynja og vita um. Er þar því ýmist um skynrænt
eða vitrænt val að ræða.
e. Skvnrænt val hinna óæðri, skyni gæddu vera er
aðallega fólgið í svonefndu átthagavali, vali á næringar-
efnum og makavali. En fvrir makavalið getur kvnstofn-
inn, eins og síðar mun sýnt, ýmist úrkynjast eða íkynjast.
f. Vitrænt val skynsemi gæ^Idra vera getur aftur á
móti orðið furðu margvíslegt og farið fram á liinum
margvíslegustu sviðum. Auk þess sem maðurinn kýs sér
fæði, klæði, skæði, hús og heimili eftir því, sem liann á
frekast kost á, velur Iiann sér maka, félaga og samstarfs-
menn. Auk þessa fer fram sifellt mat á mönnum bæði á
heimilum og utan heimilis, ýmist eftir dugnaði þeirra,
greind og þekkingu eða eftir siðferðilegum eiginleikum
og mannkostum. Þessi úrvalning fer fram öllum stund-
um meira eða minna sjálfrátt, ekki einungis í heima-
húsum og skólum, heldur og í sjálfu þjóðfélagslífinu.
Þarf ekki annað en minna á einkunnir i skólum, próf
ýmiss konar, stéttakjör, flokkskjör og þjóðkjör, þar sem
menn eru valdir lil ákveðins starfs eða kjörnir fulltrúar
á flokksþing, stéttaþing eða þjóðþing. Fer það auðvitað
, sumpart eftir kunningsskap, en sunipart eftir liæfni og
mannkostum.
g. En eig'inlegt siðrænt val fer fvrst fram þar, sem
meginóherzlan er lögð á það, sem reynist satt, rétt og
gott og miðar að því að trvggja, fegra og göfga mann-
legt lif, en hafnar aftur á móti öllu því, er gelur orðið
því til afturfarar og niðurdreps. Með þvi einu móti get-
ur maðurinn orðið sinnar eigin gæfu smiður og annarra
og svo víðsýnn, að hann i starfi sínu hafi hag alþjóðar
fyrir augum. Aðall mannsins ætti að vera í því fólginn,
að hann á hverjum tíma kappkostaði að finna þær rétt-
ustu og réttlátustu úrlausnir á vandamálum lífsins, sem
unnt væri að ná, svo að af því sprytti sívaxandi f élags-
legt og siðferðilegt samræmi, sem er æðsta
hugsjón siðfræðinnar til öruggara, fegurra og betra lifs.