Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 39
37
eins syipfarinu til. Til eðlisfars (genotypus) lclst allt
það, cr gengur að erfðum frá kyni til kyns og sprettur ein-
göngu upp af samstarfi sjálfra arfgjafanna. Kemur það
skýrast í ljós iijá' sjálffrjóvgandi jurtum, í svonefndum
„hreinum línum“. En svipfar (fænotypus) nefnist eðlis-
farið auk þeirra brevtinga, er á því geta orðið í lifi einstakl-
ingsins fvrir þau utan að komandi áhrif, er hann verður
fyrir, en liverfa aftur með lionum sjálfum og ganga því ekki
að erfðum. Það er eðlisfar svertingjans að vera svartur;
en það er ekki nema svipfar lijá hvítum manni, þótt hann
hrúnki eða dökkni undir suðrænni sól, og það gengur ekki
að erfðum. Það er og hverju mannsharni eiginlegt að fara
að hjala á vissu skeiði hernsku sinnar; en hvort harnið
lærir íslenzku, ensku eða þýzku sem móðurmál sitt, er réll
undir kasti komið, og það telst einungis til svipfarsins,
enda ckki arfgengt.
Þegar Mendel byrjaði erfðarannsóknir sínar, gerði hann
meðal annars tilraunir með tvær lireinar tegundir hauna-
grass, aðra með dökkrauðum, en hina með hvítum hlómum.
Hann frjóvgaði hvora með annarri og komu þá fram í I.
kynslóð afhrigði með tómum dökkrauðum hlómum, í 2. kvn-
slóð afbrigði með % dökkrauðra hlóma, en hvítra blóma.
Dökkrauði liturinn virtist m. ö. o. rikjandi (dominani),
en hvíti liturinn víkjandi (recessiv). En var þetta svo í
raun og veru? Gekk hinn dökkrauði litur hreinlega að erfð-
um lil % afkvæmanna, en hvíti liturinn aðeins til yL. Eða
var þetla aðeins svipur hjá sjón? —
Tekin var önnur jurt, undrahlómið (Mirabilis jalapa);
annað afhrigði hennar var með rauðum hlómum, en hitt
með hvítum. Er þau voru frjóvguð hvort með öðru, komu
fram í 1. kynslóð tóm ljósrauð hlóm, einskonar hil heggja
milli hinna rauðu og hvítu blóma, en í 2. kynslóð VÁ rauð
hlóm, % ljósrauð og hvíl. Hin hreinrauðu og hreinhvítu
I)lóm gátu af sér eftir það hrein rauð og hvít hlóm, en Ijós-
rauðu blómin eftir sem áður Vi- rauð, % ljósrauð og Vi hvít.
Þau greindust þannig jafnan í j4 rauð, % ljósrauð og Vi
hvít, og þetta varð nú aðallögmál Mendels fyrir einn arf-
gengan eiginleika. En var þá unnt að treysta því fvllilega?
Nei; tveir einstaklingar, sem að eðlisfari eru alveg eins,
geta undir vissum kringumstæðum brevtt alveg um útlit og
orðið gjörólikir. Tekin var þriðja plantan Primala sinensis,
sem til eru af hrein rauð og hvít afbrigði. Undir venjuleg-