Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 10

8
2. Menningarleg þróun. Jafnhliða þeirri sijórnniálalegu
þróun, sem nú liefir verið drepið á, hefir farið fram önnur
þróun, sem er engu ómerkari, en það er þróun menning-
arinnar frá algerri villimennsku í skauti náttúr-
unnar, fju-st til herskárrar, en fremur hrottalegrar
menningar (barbarí), en síðan til síaukinnar sið-
menningar, sem stafar af áframhaldandi friðsömu
menningarstarfi og síhækkandi siðferðilegum hugsjónum,
er menn láta hrífast af í lifi sínu og starfi. Þó er dýrið enn
svo ríkt i manneðlinu, að hann hefir enn ekki vfirsligið það,
og því gjósa stríð og styrjaldir enn upp öðru hvoru og leggja
i evði menningu þá og menningarverðmæti, er þegar hefir
tekizt að skapa.
En mannleg siðfræði liorfir lengra fram og segir: Gera
má sér vonir um, þótt hægt fari, að mönnunum fari æ meir
og meir fram, eftir því sem tímar líða, að þeir öðlist a: meiri
og meiri félagslegan þroska og meiri siðferðilega þjálfun,
þannig að þeir geti lifati í sátt og samlyndi, hæði inn á við
og út á við, og að þeir láti sér skiljast það, að allur heimur-
inn er ein hagsmunaheild, svo að einum hluta hans verði
ekki unnið það tjón, að það hitni ekki á öðrum. En þá fara
menn að jafna deilumál sín á friðsamlegan liátt og stefna
að nýjum og nýjum verðmætum, er gera lífið enn tryggara,
betra og göfugra en það áður var. Og loks má vænta þess,
að siðgæðið verði mönnunum svo eiginlegt, að það nálgist
það að verða eins og annað eðli þeirra.
3. Markmið siðfræðinnar. Lífið, og þó einkum mannlifið,
er sifellt að revna að laga sig eflir umhverfinu eða þá um-
hverfið og mennina eftir sér. Það er að reyna að skapa sér
þá lífshætti (þann modus vivendi), er það geti unað
við og þróazt í á eðlilegan, heilhrigðan hátt. Og siðfræðin,
ásamt hagfræðinni, er að reyna að hjálpa því til þessa með
því að finna og benda á þá lífsháttu, er skapa sem fyllst og
ánægjulegast samræmi í manninum sjálfum, manns og
manns i milli og milli stétta og þjóða. Þetta siðferðilega
samræmi er því einhver sú æðsta hugsjón, er maðurinn
getur skapað sér, enda það eina, er getur trvggt heilbrigða
þróun mannlífsins og sigur þess yfir öllum andstæðum.
A meðan þessu samræmi er ekki náð, á meðan maðurinn
er að semja sig' að umhverfi því, sem liann hefir fæðzt i, og að
þeim kjörum, sem liann á við að húa, verða ótal árekstr-
ar (konflilder), sem á einhvern hátt verður að yfirstíga.