Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 76
74
inni (Id) og liinu raunverulega sjálfi (Ego)) er í öllu þvi, sem
vér aðhöfumst.“ Undir þetta myndu flestir sálkönnuðir taka.
En þá er mest undir því komið, hverrar legundar þetta
æðra sjálf er, á annan hóginn, liversu frumstætt það er eða
sjúklegt, en á hinn bóginn, liversu þroskað það er, og að
hve miklu leyti því hefir tekizt að renna yfir í liið raunveru-
lega sjálf. Eftir því sem hið æðra sjálf mannsins þróast og
þroskast, hreytist það að verulegum mun. Frá hiiiu hlinda,
næstum vélræna: annaðhvort — eða ... þar sem það á í
höggi við og er að reyna að loka inni hinar lífrænu livatir
eðlisgerðarinnar (Id), hreylist það smámsaman, ef þróunin
er heilbrigð og eðlileg', í áttina til sveigjanlegrar sjálfstjórn-
ar og kemst i nánara samband við veruleikann undir leið-
sögu vits og skilnings, og gerir þá ými'st að greiða eða
slemma stigu fýrir hinum lífrænu hvötum manns, með vax-
andi skilningi á öllum ytri aðstæðum. Reynir það þá að
greiða fyrir réttmætum kröfum eðlisgerðar, sem þá sjálf,
eftir því sem ástæður hafa leyft, liefir tekið álíka miklum
þroska. Hafi liið æðra sjálf náð slíkum þroska, sem nú var
greint, á það ekki lengur í erjum við eðlisgerð manns; er
livorki að lærjast við liana né vinna henni mein, heldur
þvert á móti er að reyna að samlagast henni meir og meir.
Þessi ummyndun, sem þroskinn hefir bæði á eðlisgerðina og
hið æðra sjálf og virðist vera endimark þróunarinnar.
kemur hvorum tveggja í nánara samband við veruleikann
og færir þau ávalt nær og nær liinu raunverulega sjálfi
mannsins; en eins og' menn vita er það hlutverlc þess að
miðla málum milli hvatalífs mannsins og umheimsins,
þannig' að hann nái sem mestri og beztri fullnægingu, og
líkami hans geti starfað svo, sem kraftar hans frekasl
ieyfa.“ Báðar þessar tilvitnanir eru teknar úr ummælmn
merks, hrezks sálkönnuðs, Dr. Karin Stephen, og sýna,
að bæði eðlisgerðin og hið æðra sjálf eiga, ef þroskinn er
iiollur, að renna saman við hið raunverulega, viti borna
sjálf mannsins, svo að hann nái sem æskilegastri aðhæfingu
við umheiminn og aðra menn og' verði sjálfur að sem heil-
legastri og máttugastri persónu.
7. Þróun skapgerðar. Mér virðist nú þessi skoðun sálkönn-
uða á þróun persónunnar mjög nærri sanni, og' má að
1) C. H. Waddington: Science and Ethics, Allen & Unwin, London
1942, hls. 60—61.